/MAPA POZNAWCZA, MAPA MENTALNA, MAPA WYOBRAŻENIOWA/
ang. Cognitive Map /abstract map, cognitive configuration, cognitive image, cognitive representations, cognitive schemata, cognitive system, conceptual representation, configurational representation, environmental image, mental image, mental map, mental representation/
Zbiór wyobrażeń jednostki (osoby) lub grupy zawierający informacje dotyczące przestrzennej organizacji zjawisk. Wyobrażenia pełnią funkcję mapy /planu/ i równocześnie stanowią podstawę wielu ludzkich zachowań. Mapowanie kognitywne to proces składający się z szeregu przemian psychicznych przez które jednostka nabywa, przechowuje, przypomina, i dekoduje informacje o względnych miejsc i atrybutów zjawisk w jego codziennym otoczeniu przestrzennym. Inaczej mówiąc, to gromadzenie wiedzy o przestrzeni, w której żyjemy. W trakcie wspomnianego procesu brane są pod uwagę zmysły, doświadczanie przestrzeni oraz jej znaczenie /zarówno na poziomie społecznym czy kulturowym, jak i subiektywnym – pamięć i doświadczenie/. Początkowo rzeczy są rozumiane z perspektywy egocentrycznej: my jesteśmy w centrum, wszystko co nas otacza jest w relacji do nas. Wraz ze zdobywaniem doświadczenia odnośnie jakiejś przestrzeni tworzy się wyobrażenie układu pewnych miejsc, które tworzą dane otoczenie w relacji do naszego pokoju/ domu i dróg pomiędzy nimi i poszczególnymi innymi miejscami, które z jakiś powodów zapamiętujemy lepiej lub gorzej. Bezpośrednie doświadczenia przestrzeni w trakcie rozwoju uzupełniamy o doświadczenia pośrednie (media, opowieści innych, edukacja. Nasze mapy mentalne, niezależnie od tego, że są zdeterminowane kulturowo, są wzmacniane przez użycie ustalonych ram przestrzennych, których uczymy się od innych ludzi. Mapowanie poznawcze zależy od czytelności przestrzeni, wyobrażalności przestrzeni, zdolności percepcyjnych oraz jakości wtórnych źrodeł informacji. Według Feuersteina mapa kognitywna charakteryzuje akt mentalny poprzez następujące parametry: treść zadania, wokół której akt mentalny jest skoncentrowany, modalność lub kombinacja modalności czy też język, fazy aktu mentalnego /zbieranie informacji, ich przetwarzanie, generowanie rozwiązania/, operacje kognitywne uruchamiane podczas rozwiązywania problemu, stopień złożoności, stopień abstrakcji / im mniejsza możliwość percepcji przez zmysły tym wyższy stopień abstrakcji/, poziom efektywności.
Literatura:
Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, red. E. Tabakowska, Kraków 2001.
Z. Kövecses: Język, umysł, kultura. Praktyczne wprowadzenie, Warszawa 2011.
J.R. Anderson: Uczenie się i pamięć. Integracja zagadnień, Warszawa 1998.
E. Nęcka, J. Orzechowski, B. Szymura: Psychologia poznawcza, Warszawa 2006.
