/PEDOLINGWISTYKA, LINGWISTYKA PEDAGOGICZNA/
ang. educational linguistics /paedolinguistics/
z łac. educare ‘wychowywać, kształcić’, z gr. paidagogia ‘wychowanie i nauczanie’
Wyodrębniona z językoznawstwa stosowanego lingwistyka heteronomiczna badająca różnorodne relacje między językiem a edukacją. Skoncentrowana na doświadczeniach aplikacyjnych dotyczących nauczania języka (początkowo przede wszystkim nauczania języka angielskiego jako obcego) lingwistyka edukacyjna analizuje procesy odpowiedzialne za poziom kompetencji językowej użytkowników języka (zdolności, motywacje, kontakt z różnymi odmianami języka). W wymiarze teoretycznym jest to językoznawstwo ogólne zinterpretowane dla potrzeb lingwoedukacyjnych. Lingwistyka edukacyjna opisuje zarówno poznawanie języka (nabywanie, kształcenie i rozwój), jak i posługiwanie się językiem (kompetencja przejściowa, przybliżona i docelowa). Wprowadza również pojęcie kompetencji lingwodydaktycznej, tj. wiedzy ucznia i nauczyciela pozwalającej ocenić własną sprawność komunikacyjną. Proponując praktyczne sposoby diagnozowania poziomów kompetencji językowej, lingwistyka edukacyjna gromadzi wiedzę praktyczną relewantną teoretycznie.
Do interesujących tę dyscyplinę zagadnień zalicza się m.in. społeczny aspekt dyskursu edukacyjnego (np. polityka językowa, dwujęzyczność, piśmienność), indywidualne potrzeby językowe (zaburzenia mowy, trudności w czytaniu i pisaniu, przyswajanie języka obcego), język dyskursu szkolnego (podręczniki, słowniki, narzędzia elektroniczne w nauczaniu), sprawdzanie umiejętności językowych oraz instytucjonalny wymiar kształcenia językowego (wydawnictwa, stowarzyszenia naukowe, pozaszkolne formy kształcenia).
Prowadzone w obrębie lingwistyki edukacyjnej empiryczne badania mowy (nabywanie i kształcenie języka) oraz wypowiedzi pisemnych (rozwój języka i rozumienie istoty tego procesu) pozwalają – w porównaniu z normą środowiskową lub wiekową – ocenić kompetencję indywidualną lub grupową uczniów. Tego rodzaju badania mają charakter psycholingwistyczny, socjolingwistyczny lub neurolingwistyczny. W strukturze teorii lingwoedukacyjnej wyróżnia się odpowiednie wyznaczniki poszczególnych kompetencji językowych: dla kompetencji gramatyczno-leksykalnej są to umiejętności, dla komunikacyjnej – sprawności, dla kulturowej – wiedza ukryta i dla kompetencji lingwodydaktycznej – wiedza jawna. Zależności między językiem i edukacją są dla każdej z wymienionych kompetencji wywodzone z określonego rodzaju gramatyki (konstrukcyjnej, pragmatycznej, kognitywnej i funkcjonalnej).
Literatura:
B. Spolsky: Educational Linguistics: An Introduction, Rowley 1978.
M. Stubbs: Educational Linguistics, Oksford 1986.
T. Rittel: Podstawy lingwistyki edukacyjnej. Nabywanie i kształcenie języka, Kraków 1993.
T. Rittel: Metodologia lingwistyki edukacyjnej. Rozwój języka, Kraków 1994.
Concise Encyclopedia of Educational Linguistics, ed. B. Spolsky, Cambridge 1999.
