KRYTERIA KLASYFIKACYJNE DYZARTRII

Kryteria stanowiące podstawę typologii dyzartrii: kliniczne, lokalizacyjne, etiologiczne, wieku zachorowania, nasilenia zaburzeń.

Kryterium kliniczne, nazywane też objawowym lub percepcyjnym, odwołuje się do dominujących symptomów zaburzenia, które są rozpoznawane i oceniane percepcyjnie (przede wszystkim za pomocą zmysłu słuchu, także wzroku). Stanowi ono podstawę klasyfikacji dyzartrii opracowanej przez Frederica Darleya i jego współpracowników, uznawanej w literaturze przedmiotu za system uniwersalny, akceptowany w środowisku logopedów i neurologów. Wyodrębnione według kryterium klinicznego typy dyzartrii to dyzartria wiotka, spastyczna, hipokinetyczna, hiperkinetyczna, ataktyczna i mieszana. Siatka pojęć i terminologia tej klasyfikacji stosowane są powszechnie w praktyce diagnostyczno-terapeutycznej i w badaniach naukowych.

Kryterium lokalizacyjne wiąże się z miejscem uszkodzenia układu nerwowego. Przykładem stosowanej przez logopedów klasyfikacji opartej na kryterium lokalizacyjnym jest typologia przedstawiona przez Miloša Sovaka (nazwy pięciu wyróżnionych w niej głównych rodzajów dyzartrii – opuszkowej, móżdżkowej, korowej, piramidowej i pozapiramidowej – pochodzą od terminów oznaczających części układu nerwowego, które uległy uszkodzeniu). Uwzględniający lokalizację uszkodzenia neurologicznego podział dyzartrii na sześć głównych typów zaprezentowano w Foniatrii klinicznej pod redakcją Antoniego Pruszewicza, wskazując dyzartrię korową, nadjądrową (in. rzekomoopuszkową), jądrową (in. opuszkową), móżdżkową, podkorową (in. striopalidarną) i obwodową (in. dysglozję).

Kryterium etiologiczne (związane z rozpoznaniem medycznym) stanowi podstawę wyróżniania takich rodzajów dyzartrii, jak np. dyzartria naczyniowa, nowotworowa, atetotyczna.

Kryterium wieku zachorowania (odnoszące się do okresu w rozwoju, w którym pojawiają się objawy zaburzeń dyzartrycznych) pozwala na wyodrębnienie dyzartrii wrodzonej i nabytej. Wydzielana przez niektórych badaczy dyzartria dziecięca może być zarówno wrodzona, jak i nabyta; podobnie jest w przypadku dyzartrii u osób dorosłych.

Kryterium nasilenia zaburzeń dyzartrycznych stanowi podstawę podziałów dwustopniowych (łagodna/ciężka dyzartria – ang. mild/severe dysartria), trójstopniowych (lekka/średnia/ciężka dyzartria – ang. light/moderate/severe dysarthria), czterostopniowych (łagodna/umiarkowana/ciężka/głęboka dyzartria – ang. mild/moderate/severe/profound dysarthria). W badaniach eksperymentalnych i diagnostyce klinicznej dla określenia stopnia nasilenia zaburzeń dyzartrycznych stosowane bywają także 5-, 7-, a nawet 9-punktowe skale oceny.

 

Literatura:

A. Lewandowski, Z. Tarkowski: Dyzartria: wybrane problemy etiologii, diagnozy i terapii, Warszawa 1989.

U. Mirecka: Dyzartria w aspekcie diagnostycznym – typologia zjawisk, [w]: Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, M. Kurkowski, Lublin 2012, s. 527–545.

Dysarthria. A Physiological Approach to Assessment and Treatment, ed. B.E. Murdoch, Cheltenham 1998.

Foniatria kliniczna, red. A. Pruszewicz, Warszawa 1992.