ang. calligraphy
grec. kalligraphia
Sztuka pięknego i wyraźnego pisania; pismo kaligraficzne, czytelne, staranne. Kaligrafia – jako sztuka pięknego pisania i odrębny gatunek artystyczny – powstała i rozwinęła się w Chinach. W krajach Dalekiego Wschodu uznawana za podstawę wykształcenia, niezwykle ceniona także w kulturze arabskiej. W Europie najbujniej rozwijała się w średniowieczu, a manuskrypty powstałe w klasztorach uznawane są często za dzieła sztuki. W kolejnych wiekach powstawały różne odmiany, style pisma kaligraficznego, stosowane w dyplomacji, kancelariach i skryptoriach, a następnie przystosowane do codziennego użytku. Na rozwój i nauczanie pisma kaligraficznego w Polsce miała wpływ wydana w Warszawie w 1807 roku książka ks. Onufrego Kopczyńskiego pt. Nauka o dobrym piśmie i wydany we Lwowie w 1904 roku Podręcznik do nauki kaligrafii dla użytku szkolnego i domowego autorstwa Józefa Czerneckiego, Józefa Szablowskiego i Stefana Tatucha.
Kształtowanie starannego i estetycznego pisma w ramach obowiązkowych zajęć kaligrafii prowadzone było w polskich szkołach do lat 50. XX wieku. Poprzez systematyczne ćwiczenia aparatu kinestetyczno-ruchowego wykształcał się automatyzm pisania, pismo było czytelne, dobrze wyrobione, estetyczne, co ułatwiało także opanowanie ortografii. Z zaprzestaniem nauki kaligrafii, obniżeniem wymagań szkolnych dotyczących estetyki i czytelności pisma, a także ograniczeniem pisania ręcznego w dobie komputerów, wielu specjalistów (pedagogów, grafologów i innych) wiąże wzrost liczby osób, których pismo wykazuje niski poziom graficzny. W wielu przypadkach kwestionowane jest rozpoznawanie dysgrafii, bowiem przyczyny obniżenia czytelności pisma wydają się zewnątrz-, a nie wewnątrzpochodne.
W ostatnich latach obserwuje się wzrost zainteresowania kaligrafią. Organizowane są konkursy i warsztaty kaligraficzne, wystawy prac mistrzów kaligrafii, a specjaliści w dziedzinie kaligrafowania są poszukiwani na rynku usług graficznych. Miłośnicy kaligrafii przekonują, że uczy ona cierpliwości, precyzji, staranności, wyrabia sprawność ręki, a jako przejaw dbałości o formę wypowiedzi pisemnej stanowi wyraz szacunku wobec drugiego człowieka – odbiorcy komunikatu. Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN uznała, że staranne pismo jest przejawem szeroko rozumianej kultury języka i od 2004 roku patronuje Konkursowi Ładnego Pisania.
Literatura:
R. Jaworski: Wpływ metod nauczania na cechy identyfikacyjne pisma ręcznego. Zjawisko dysgrafii i jego znaczenie dla nauk prawnych oraz ekspertyzy pismoznawczej, w: Kryminalistyczna ekspertyza pismoznawcza a grafologia, red. Z. Kegel, Wrocław 2003, s. 115–119.
M. Kwaśniewska: Graficzna i ortograficzna poprawność pisma uczniów w edukacji wczesnoszkolnej, Kielce 2000.
Słownik wyrazów obcych, red. J. Tokarski, Warszawa 1972.
