KONIUGACJA

ang. conjugation, niem. Konjugation, fr. conjugaison, ros. Спряжéние

łac. coniugatio ‘sprzęganie się, połączenie, zmieszanie czegoś’, w gramatyce – odmiana czasowników

Jeden z dwóch typów fleksji (obok deklinacji). Dotyczy odmiany leksemów czasownikowych, według tradycyjnego ujęcia odmiany nie przez przypadki. Koniugacja oparta jest na kategoriach fleksyjnych osoby, czasu i trybu, także liczby i rodzaju, a według niektórych ujęć obejmuje także kategorię strony i aspektu.

W ujęciu podręcznikowym koniugację charakteryzuje się jako odmianę czasowników przez osoby, czasy i tryby (oraz strony). Może być też rozumiana jako model (wzór) odmiany, zbiór form fleksyjnych konkretnego czasownika.

Niektóre formy zaliczane tradycyjnie do czasownika (imiesłowy przymiotnikowe, gerundia) podlegają deklinacji, dlatego włączanie ich do koniugacji jest dyskusyjne.

 

Zob. także: FLEKSJA, DEKLINACJA

 

Literatura:

Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, Wrocław 1993.

J. Tokarski: Fleksja polska, Warszawa 2001.

Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski, Warszawa 1999.

Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa 1998.