ang. interpersonal communications
łac. communicatio ‘użyczenie, doniesienie, łączność, rozmowa’; communico ‘uczynić wspólnym, łączyć’; communio ‘uczestnictwo, wspólność’; munio ‘murować, wznosić, torować, obwarować, czynić bezpiecznym’
Komunikacja to porozumiewanie się oraz stanowienie wspólnoty. Zdaniem Mariana Bugajskiego przez termin komunikacja należy rozumieć wszelkie interakcje we wspólnocie i jednocześnie interakcje tworzące tę wspólnotę. Ten istotny dla tworzenia pewnej grupy ludzkiej charakter komunikacji podkreślają językoznawcy Aleksy Awdiejew i Grażyna Habrajska, dla których komunikacja to częściowo uświadomiony kontakt międzyludzki, którego nadrzędnym celem jest skoordynowanie wspólnego działania społeczeństwa po to, aby zapewnić jego członkom możliwie najlepsze warunki przetrwania.
Psycholodzy często zaznaczają, że każdy akt komunikowania jest sytuacją interpersonalną – międzyosobową. Nawet bowiem wówczas, kiedy komunikat jest jednostronny, to zakłada – choć może nie zawsze wprost – jakąś zmianę w systemie poznawczym osób czy osoby, do której ów komunikat jest skierowany. Dopóki słowa, zdania, a czasem całe krótsze lub dłuższe wypowiedzi pozostają w sferze naszego umysłu, dopóty mogą one nie wpływać na życie innych ludzi. Jeśli tylko zostaną wypowiedziane głośno w obecności drugiej osoby – bez względu na pełną świadomość takiego zachowania – nie można oczekiwać, że pozostaną bez wpływu na jej myśli, przekonania, emocje bądź zachowanie.
Zdaniem Johna Stewarta komunikację powinno się postrzegać także w kategoriach pewnej transakcji i związku. Spojrzenie transakcyjne zakłada i kładzie nacisk na to, że ludzie są w nieustannym procesie zmian i każdy akt komunikacji powoduje swoiste zmiany zarówno w nadawcy, jak i w odbiorcy. Aspekt związku w komunikacji odnosi się natomiast do jakości, typu lub rodzaju kontaktu między komunikującymi się osobami.
Aspekty transakcji i związku w procesie komunikacji podkreślają także Katharine Adams i Gloria Galanes, pisząc, że komunikacja jest nie tylko prostą kwestią użycia rzeczowników i czasowników, ale także niezwykle skomplikowanym procesem angażującym ludzkie zmysły, uczucia, znaczenia oraz kulturowe doświadczenia.
Zgodnie z założeniami zwolenników podejścia systemowo-pragmatycznego w teorii komunikacji proces komunikacji służy nie tylko przekazywaniu informacji. W istocie uważają oni, że głównym celem komunikacji jest definiowanie, potwierdzanie, negowanie czy redefiniowanie naszych relacji z innymi. Można zatem przyjąć, że każdy akt komunikacyjny ma dwa aspekty: zawartości merytorycznej (ang. content) i określania relacji między współrozmówcami (ang. realtionship level).
Podstawową rolę w interpretacji wypowiedzi odgrywa intencja komunikacyjna, ponieważ jest ona zarówno pierwszym etapem procesu mówienia, jak i jego zasadniczą częścią. W akcie komunikacji nadawca realizuje określoną intencję, a odbiorca w procesie interpretacji stara się możliwie najdokładniej ową intencję zrozumieć.
Ludzie są istotami wielozmysłowymi, dlatego dla zapewnienia sprawnego przebiegu procesu komunikowania się konieczne są zarówno komunikaty językowe, jak i niejęzykowe. Oznacza to, że oprócz komunikatów słownych przekazywane są także informacje pozasłowne, odbierane między innymi wzrokiem, słuchem, dotykiem, węchem. W praktyce interpretuje się przekazywane informacje, uwzględniając – oprócz towarzyszących im gestów, mimiki czy tonu głosu – także zaistniałą sytuację.
W procesie porozumiewania się istotną rolę, obok kodu językowego, pełnią zatem także kod parajęzykowy i pozajęzykowy, często określane łącznie jako niejęzykowy sposób komunikacji. Skuteczna komunikacja zakłada, że zarówno nadawca, jak i odbiorca wykazują się odpowiednią kompetencją językową oraz pragmatyczną i nadają te same znaczenia symbolom wykorzystywanym podczas aktu komunikacji. Jest to możliwe wówczas, gdy wszyscy uczestnicy komunikacji są członkami tej samej wspólnoty, a zakresy ich reprezentacji poznawczych i językowych obrazów świata choć w części pokrywają się.
K. Adams, G. Galanes: Komunikacja w grupach, Warszawa 2007.
A. Awdiejew, G. Habrajska: Komponowanie sensu w procesie odbioru komunikatów, Łódź 2010.
M. Bugajski: Język w komunikowaniu, Warszawa 2007.
Z. Nęcki: Komunikacja międzyludzka, Kraków–Kluczbork 2000.
Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej, red. J. Stewart, Warszawa 2005.
