KARMIENIE NATURALNE

/KARMIENIE PIERSIĄ/

ang. breast-feeding

Karmienie pokarmem kobiecym. Tę formę karmienia noworodków i niemowląt jako optymalną zaleca wiele instytucji i organizacji, m.in. Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) czy Amerykańska Akademia Pediatrii (AAP). Momentem przełomowym stał się rok 1974, w którym WHO ogłosiła, że karmienie mlekiem matki jest najzdrowszym sposobem żywienia niemowląt i dzieci.

W okresie karmienia piersią wyodrębnia się:

• okres wyłącznego karmienia (ang. exclusive breast feeding) – czas, w którym dziecko otrzymuje jedynie mleko matki (ewentualnie podawane są także leki i witaminy),

• okres żywienia uzupełniającego (ang. complementary feeding) – oprócz mleka matki dziecko spożywa także pokarmy uzupełniające.

Wyłączne karmienie piersią wskazane jest przez pierwsze 4–6 miesięcy życia, gdyż stwierdza się, że zapewnia to dziecku najlepsze warunki rozwoju. Amerykańska Akademia Pediatrii (AAP) zaleca utrzymanie tego karmienia przez co najmniej 12 miesięcy życia lub dłużej. W okresie karmienia uzupełniającego pokarm matki pełni funkcję ochronną, obniżając ryzyko alergii i nietolerancji na określone składniki pokarmowe.

Pokarm naturalny jest najlepszym źródłem substancji odżywczych dla dziecka, gdyż ilość pokarmu i jego skład dopasowane są do indywidualnych potrzeb dziecka i zmieniają się wraz z jego rozwojem. Przez pierwsze półrocze życia dziecka dostarcza mu się w ten sposób wszystkich niezbędnych składników odżywczych i substancji bioaktywnych (np. immunoglobuliny sekrecyjnej, hormonów, takich jak adipokiny, czy czynników wzrostu). Po tym okresie mleko matki nadal jest głównym pokarmem białkowym, choć nie stanowi już pokarmu wystarczająco kalorycznego.

Wyniki badań wskazują, iż karmienie naturalne zmniejsza ryzyko wystąpienia wielu chorób zakaźnych. Wśród nich wymienia się: bakteryjne zapalenie opon mózgowych, biegunkę, infekcje górnych dróg oddechowych, martwicze zapalenie jelit, zapalenia ucha środkowego, zakażenia dróg moczowych, późną posocznicę u wcześniaków. Badania wykazały też zmniejszenie współczynnika umieralności niemowląt oraz częstości występowania nagłego zgonu niemowląt (SIDS¹), cukrzycy

typu 1 i 2, chłoniaków, białaczek, choroby Hodgkina¹, nadwagi i otyłości, hipercholesterolemii oraz astmy u dzieci starszych i dorosłych.

Do innych korzyści wypływających dla dziecka z karmienia naturalnego zaliczyć można:

• łagodzenie u noworodka stresu związanego z porodem,

• ochronę przed hipoglikemią i dostarczenie dziecku czynników immunologicznych z siary dzięki wczesnemu karmieniu w pierwszej godzinie po porodzie,

• wytworzenie prawidłowej flory bakteryjnej kolonizującej skórę, jamę nosową, a także przewód pokarmowy noworodka dzięki wczesnemu kontaktowi skóra do skóry,

• sprzyjanie prawidłowemu rozwojowi szkliwa zębów, mięśni okołopoliczkowych i łuku zębowego, zapobieganie przodozgryzowi,

• ograniczone odczuwanie bólu związanego np. z pobieraniem krwi u noworodków w czasie aktu karmienia piersią, o czym świadczy brak przyspieszenia pracy serca, płaczu i charakterystycznych grymasów twarzy (działanie analgetyczne podczas bolesnych zabiegów – wstrzyknięcia, pobieranie krwi),

• większą aktywność dzieci karmionych piersią i szybsze pokonywanie przez nie kolejnych etapów rozwoju motorycznego,

• szybszy rozwój psychiczny oraz poznawczy,

• lepsze zainteresowanie środowiskiem, lepszą koncentrację, samodzielność, pewność siebie, rozumowanie, większą zdolność uczenia się, wyższy iloraz inteligencji oraz mniejszą agresywność,

• pozytywny wpływ na relacje międzyosobowe, rozwój możliwości zaspokajania potrzeb innych osób i potrzeb własnych, nawyków związanych ze snem.

Można zatem stwierdzić, że dzieci karmione piersią:

• rzadziej chorują na choroby infekcyjne, a jeśli na nie zachorują, przebieg choroby jest lżejszy,

• rzadziej korzystają z opieki lekarskiej,

• rzadziej są pacjentami szpitali,

• rzadziej umierają.

Karmienie naturalne niesie także szereg korzyści dla matki. Zalicza się do nich:

• wydzielanie oksytocyny, która przyspiesza obkurczanie mięśnia macicy, co wpływa na mniejszą utratę krwi po porodzie,

• zmniejszenie częstości i nasilenia krwotoków po porodzie,

• rzadsze występowanie niedokrwistości u kobiet,

• zmniejszenie ryzyka wystąpienia raka piersi i jajników oraz wystąpienia osteoporozy w okresie pokwitania i złamań szyjki kości udowej w okresie pomenopauzalnym,

• rzadziej notowane nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, hiperlipidemia i choroby układu krążenia w okresie pomenopauzalnym,

• szybsze zużycie zapasów tłuszczu zgromadzonych przez organizm w okresie ciąży i przeznaczonych na czas laktacji,

• rzadziej notowana depresja.

Należy stwierdzić, iż prócz korzyści zdrowotnych karmienie naturalne jest dla matki tańsze i wygodniejsze. Jest też bezpieczniejsze, gdyż nie ma możliwości popełnienia pomyłki przy odmierzaniu składników bądź narażenia dziecka na zakażenia przy niewłaściwym sposobie przechowywania mieszanek czy nieprzestrzeganiu zasad higieny.

Istnieje niewiele przeciwwskazań do karmienia piersią. Bezwzględnym przeciwwskazaniem ze strony dziecka jest galaktozemia (wrodzona choroba metaboliczna). Do przeciwwskazań względnych zalicza się:

• fenyloketonurię,

• chorobę syropu klonowego,

• rozległy rozszczep wargi i podniebienia.

Ze strony matki za bezwzględne przeciwwskazanie uznaje się:

• AIDS, HIV-seropozytywność,

• czynną, nieleczoną gruźlicę,

• HTLV-I lub HTLV-II-seropozytywność,

• izotopy radioaktywne stosowane w diagnostyce lub terapii matki,

• ekspozycję na materiały radioaktywne,

• antymetabolity i chemoterapeutyki,

• niewydolność krążenia IV stopnia według NYHA,

• ciężkie choroby psychiczne,

• opryszczkę okolicy brodawki.

Do przeciwwskazań bezwzględnych zalicza się także przyjmowanie leków przeciwwskazanych oraz odurzających.

¹Zespół nagłego zgonu niemowląt (ang. sudden infant death syndrome – SIDS) to nieoczekiwany, nagły zgon niemowlęcia. Badania sekcyjne, badanie miejsca śmierci ani też dane z wywiadu klinicznego nie pozwalają na wyjaśnienie przyczyn śmierci dziecka. Zespół ten najczęściej notowany jest u niemowląt między 1. a 6. miesiącem życia.

²Choroba Hodgkina – inaczej ziarnica złośliwa – to przewlekła choroba nowotworowa układu chłonnego.

Literatura:

A.M. Bień: Karmienie naturalne, [w:] Opieka nad noworodkiem, red. A. Bałanda, Warszawa 2009, s. 107–125.

Podstawy neonatologii. Podręcznik dla studentów, red. J. Gadzinowski, M. Szymankiewicz, Poznań 2006.

Karmienie piersią w teorii i praktyce, red. M. Nehring-Gugulska, M. Żukowska-Rubik, A. Pietkiewicz, Kraków 2012.