/GRAFIKA, GRAMATOLOGIA/
grec. graphé ‘pisanie’ (na wzór terminu fonetyka)
Na gruncie językoznawstwa jest traktowana jako nauka pomocnicza dla grafemiki, podobnie jak fonetyka dla fonologii. Roman Laskowski jako główny przedmiot jej badań wskazuje opis materialnych cech znaków graficznych (ich kształtu, budowy). Z punktu widzenia grafetyki wyróżnia dwa podstawowe typy znaków graficznych: fonogramy jako znaki reprezentujące elementy płaszczyzny fonetycznej (fonologicznej) języka oraz ideogramy jako znaki reprezentujące pojęcia, niezależne od możliwych form wyrażania tych pojęć w języku mówionym.
W pierwszej kolejności w obszarze grafetyki sytuuje się paleografię – naukę zajmującą się pismem w aspekcie diachronicznym, badaniem dawnych sposobów pisania i rozmaitych rodzajów pisma. Ponadto wskazuje się w niej grafologię i inne rodzaje analiz pismoznawczych, np. grafometrię (z ukierunkowaniem na badanie indywidualnych wytworów czynności pisania ręcznego w celu określenia cech psychicznych piszącego czy identyfikacji autora tekstu).
Na gruncie logopedii badania w tym zakresie rozwijane są wielokierunkowo, przede wszystkim w związku z zainteresowaniem grafetyką i grafematyką, relacjami między systemem graficznym a systemem fonologicznym języka, w odniesieniu do komunikacji językowej – słownej i pisemnej – w normie i patologii. Józef Tadeusz Kania charakteryzował pisanie jako złożony proces transformacyjny, w rezultacie którego substancja foniczna zostaje zamieniona na substancję graficzną; badał strukturę substancji graficznej oraz wzajemne oddziaływanie substancji graficznej i fonicznej, z uwzględnieniem wad wymowy. Maria Przybysz-Piwko podejmuje tę problematykę w odniesieniu do dzieci z zaburzeniami rozwoju językowego i trudnościami w czytaniu i pisaniu.
Zgodnie z głównym przedmiotem badań grafetyki, jakim jest opis materialnych cech znaków graficznych, w logopedii prowadzone są przez Anetę Domagałę i Urszulę Mirecką badania sprawności grafomotorycznych w aspekcie rozwojowym u dzieci w normie oraz z różnymi zaburzeniami komunikacji językowej, słownej i pisemnej, a także u osób dorosłych, głównie w przypadku zaburzeń nabytych, przede wszystkim w przebiegu różnego typu schorzeń neurologicznych.
Zob. także: GRAFEMATYKA, GRAFOLOGIA, GRAFOMOTORYKA
Literatura:
A. Domagała, U. Mirecka: Grafomotoryka u dzieci w wieku 7–13 lat, Lublin 2010.
J.T. Kania: Szkice logopedyczne, Lublin 2001.
R. Laskowski: Grafetyka, [w:] Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, Wrocław 1999.
M. Przybysz-Piwko: Aspekt logopedyczny w opisie i interpretacji błędów w pisaniu jako jednej z form komunikacji językowej, [w:] Logopedia. Wybrane aspekty historii, teorii i praktyki, red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk 2012, s. 329–336.
