GŁUCHONIEMOTA

ang. deaf-mutism, mutism-deaf, surdi-mutism, franc. Surdi-mutité, niem. Hörstummheit, Taubstummheit, ros. глухонемота

łac. surdomutitas, złoż. głuchota + niemota

W powszechnym rozumieniu niemota spowodowana głuchotą, co oznacza brak umiejętności mówienia wywołany uszkodzeniem słuchu. Źródłosłów wskazuje na współwystępowanie dwóch rodzajów deficytów – uszkodzenia słuchu i braku możliwości ekspresji słownej. Głuchoniemota jest określeniem łączącym bezpośrednio ograniczenie percepcji słuchowej z jej skutkami w postaci zahamowania rozwoju mowy. Termin wskazuje na przyczynową zależność między brakiem słuchu (głuchotą) i brakiem mowy (niemotą), co nie jest zgodne ze stanem faktycznym, gdyż głuchota nie oznacza bezwzględnego pojawienia się niemoty. Pojęcie głuchoty jest szersze niż pojęcie głuchoniemoty.

Termin o długiej tradycji stosowania. Wyparty przez inny, o szerszym zakresie znaczeniowym, głuchota. Współcześnie używany rzadko. Przetrwał w języku potocznym, w którym występuje głownie w formie przymiotnikowej. Stosowany na ogół w zbyt szerokim znaczeniu jako określenie osób z różnymi uszkodzeniami słuchu. W najnowszej literaturze specjalistycznej określenie to nie pojawia się, uznawane jest za archaiczne. Merytorycznie uzasadnione jest posługiwanie się terminem głuchoniemota wyłącznie w wąskim zakresie znaczeniowym, czyli w odniesieniu do osób, które w wyniku wczesnej oraz znacznej lub głębokiej utraty słuchu nie przyswoiły umiejętności mówienia i w codziennej komunikacji posługują się językiem migowym.

Zob. także: GŁUCHONIEMY, GŁUCHY

Literatura:

K. Kirejczyk: Głusi. Wybrane zagadnienia, Warszawa 1957.

B. Szczepankowski: W obronie głuchoniemego – rozważania nad terminologią, „Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej” 1997, nr 1 (151), s. 102–115.

B. Szczepankowski: Wyrównywanie szans osób niesłyszących. Optymalizacja komunikacji językowej, Siedlce 1998.

B. Trębicka-Postrzygacz, A. Antas: Wokół zagadnień terminologicznych w surdopedagogice, „Rozprawy Społeczne” 2012, t. VI, nr 1, s. 31–36.