GAWORZENIE

ang. babbling

Termin niejednoznaczny.

  1. W ujęciu szerokim terminem tym określa się stadium w okresie przedsłownym, rozpoczynające się około 2. miesiąca życia. Po okresie odruchowego krzyku i odgłosów życiowych dziecko zaczyna produkować dźwięki składające się głównie z takiej samej samogłoski, np. aa, oo, uu, czasami z połączenia samogłosek i spółgłosek, np. guu. Około 6. miesiąca życia pojawia się gaworzenie samonaśladowcze – łączenie kilku dźwięków w sekwencje sylabowe, składające się głównie z powtarzalnych sylab, np. bababababa. Pod koniec 1. roku życia dziecko zaczyna łączyć różne dźwięki, np. budii. Pojawiają się także zmiany rytmu i intonacji, przypominające rytm i zarys intonacji typowy dla mowy dorosłych zwracających się do dziecka („ujęzykowienie gaworzenia”). Wiele dźwięków produkowanych przez dziecko w tej fazie posłuży mu do produkcji pierwszych wyrazów. W przypadku dzieci głuchych od urodzenia nie notuje się gaworzenia samonaśladowczego.

  2. Gaworzenie jako jeden z etapów rozwoju mowy wyróżnionych w 1. roku życia. Wokalizacje te notowane są u przeciętnego dziecka około 5.–6. miesiąca życia. W tym okresie produkuje ono początkowo serie sylab kanonicznych o budowie CV: C – spółgłoska (ang. consonant), V – samogłoska (ang. vowel), np. mamamamama. Jest to tzw. gaworzenie powtarzalne. W okresie późniejszym, ok. 10. miesiąca życia, pojawiają się serie sylab z różnymi spółgłoskami lub samogłoskami, określane jako gaworzenie konkatenacyjne. Możliwe jest wówczas także zamykanie sylab, a więc wystąpienie na końcu sekwencji sylaby o strukturze CVC.

Wyróżnia się:

  • gaworzenie wstępne (ang. marginal babbling) – czas między 4. a 6. miesiącem życia, dziecko wydaje różnorodne dźwięki (m.in. piski, mlaski, mruczenia, protosylaby),

  • gaworzenie zasadnicze (ang. canonical babbling) – między 7. a 10. miesiącem życia.

W okresie gaworzenia dziecko tworzy i powtarza sylaby złożone z tych samych fonemów (np. spółgłosek [d, b, p, m, n, g, t] i samogłoski [a]). Główną część zasobu dźwięków w drugiej połowie 1. roku życia stanowi 10 spółgłosek i 2 samogłoski niesylabiczne. W zależności od języka otoczenia częstość wystąpienia danego fonemu jest różna.

Realizacja poszczególnych dźwięków jest możliwa dzięki coraz większej kontroli, jaką dziecko zyskuje nad swoimi ruchami, w tym także ruchami wykonywanymi przez narządy artykulacyjne, oraz dzięki zaczynającemu rozwijać się w tym czasie słuchowi fonemowemu.

Z gaworzeniem związany jest spór o zjawisko dryfowania, czyli stopniowego zbliżania się, grawitowania w stronę języka, który dziecko słyszy w otoczeniu.

 

Literatura:

M. Białecka-Pikul: Wczesne dzieciństwo, [w:] Psychologia rozwoju człowieka, red. J. Trempała, Warszawa 2011, s. 172–201.

M. Kielar-Turska: Rozwój sprawności językowych i komunikacyjnych, [w:] Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, red. E. Czaplewska, S. Milewski, Sopot 2012, s. 15–64.

P. Łobacz: Prawidłowy rozwój mowy dziecka, [w:] Podstawy neurologopedii, red. T. Gałkowski, E. Szeląg, G. Jastrzębowska, Opole 2005, s. 231–270.