/ZWROT FRAZEOLOGICZNY, ZWIĄZEK FRAZEOLOGICZNY/
ang. idiom, idiomatic expression, phrase, niem. Phraseologismus, Idiom, fr. expression idiomatique, ros. фразеологизм
Stała konstrukcja językowa dwu- lub kilkuwyrazowa. Jej znaczenia nie da się wyprowadzić ze znaczeń i reguł łączenia poszczególnych wyrazów wchodzących w skład danego zwrotu. Frazeologizmy są niepodzielne zarówno pod względem znaczeniowym, jak i składniowym, pełniąc różnorodne funkcje: wypowiedzenia, czasownika czy rzeczownika, przymiotnika, liczebnika, zaimka, przysłówka. W zależności od funkcji gramatycznej, jaką pełni określony związek, wyróżnia się: wyrażenia, zwroty oraz frazy. Frazeologizmy, których centrum będzie stanowić rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek lub przysłówek, nazywa się wyrażeniami (np. na kość «zmarzł», biały kruk). Związki frazeologiczne, których ośrodkiem będzie czasownik, określa się mianem zwrotów (np. kamień spadł z serca, puścić farbę). Z kolei związki frazeologiczne o budowie charakterystycznej dla zdania to frazy (np. jedna jaskółka nie czyni wiosny).
Istnieje różnica między frazeologizmami a idiomami. Za frazeologizmy uważa się zwroty, w których co najmniej jeden z wyrazów używany jest w znaczeniu metaforycznym (np. ślepa uliczka). Idiomami nazywa się wyrażenia o znaczeniu całkowicie przenośnym (np. zbijać bąki).
Związki frazeologiczne mogą pozostawać w relacji homonimicznej z nieidiomatyczną grupą składniową, gdzie obok znaczenia przenośnego występuje znaczenie dosłowne (np. stawać na głowie).
Literatura:
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, Wrocław 1999.
A. Markowski: Kultura języka polskiego. Teoria, zagadnienia leksykalne, Warszawa 2007.
