/PŁODOWY ZESPÓŁ ALKOHOLOWY, ALKOHOLOWY ZESPÓL PŁODU, FETAL ALCOHOL SYNDROME/
ang. fetal alcohol syndrom, niem. fötale alkohol syndrom
Płodowy Zespół Alkoholowy (Fetal Alkohol Syndrome - FAS) to zaburzenie, występujące u dzieci, matek spożywających alkohol podczas ciąży. Oznacza zespół wad wrodzonych, somatycznych oraz neurologicznych. Wady te obejmują specyficzny wygląd twarzy, zaburzenia wzrostu, szeroko rozumiane dysfunkcje mózgu. Rodzaj i skala defektów, zaburzeń, jakie niesie ze sobą picie alkoholu podczas ciąży uzależniony jest od okresu ciąży, w którym płód miał kontakt z teratogenem neurobehawioralnym, jakim jest alkohol. Diagnoza spektrum objawów klinicznych związanych z ekspozycją na alkohol w okresie ciąży opiera się na następujących kryteriach: charakterystyczne rysy twarzy, niska waga urodzeniowa, tzn. poniżej 2500g, dysfunkcja ośrodkowego układu nerwowego oraz wywiad potwierdzający narażenie na działanie alkoholu w życiu płodowym.
Na wystąpienie u dziecka Płodowego Zespołu Alkoholowego ma wpływ: częstotliwość spożywania alkoholu, ilość alkoholu spożytego przez kobietę w trakcie ciąży, stadium rozwoju płodu w momencie narażenia na wpływ alkoholu, faza ciąży, w trakcie której kobieta spożywa najwięcej alkoholu, stan odżywienia kobiety w ciąży, przyjmowanie przez kobietę w ciąży innego rodzaju środków psychoaktywnych, czynniki genetyczne w odniesieniu do płodu, czynniki genetyczne w odniesieniu do kobiety w ciąży, ogólny stan zdrowia kobiety w ciąży.
Zaburzenie charakterystyczne dla FAS różnicuje się na pierwotne i wtórne. Zaburzenia pierwotne, czyli te z którymi dziecko przychodzi na świat i to one stanowią istotę uszkodzenia mózgu. Zaburzenia wtórne nie towarzyszą od chwili narodzin dziecka, dziecko nabywa je wraz z rozwojem, dlatego można ich uniknąć lub zminimalizować zakres ich wystąpienia poprzez szybką diagnozę i właściwą interwencję.
Zaburzenia pierwotne dotyczą:
- opóźnienia wzrastania - niska waga urodzeniowa, niski wzrost i waga w porównaniu z rówieśnikami, mała głowa w stosunku do wieku, opóźniony rozwój,
- cech dymorficznych i zaburzeń narządowych i funkcjonalnych - krótkie szpary powiekowe, opadające powieki, szeroko rozstawione oczy, krótkowzroczność, zez, krótki, zadarty nos, szeroka nasada nosa, wygładzona skóra miedzy nosem a górna wargą ( brak „rynienki”), cienka górna warga, płaska środkowa część twarzy, mała, słabo rozwinięta żuchwa, duże lub zdeformowane uszy, niedorozwój płytki paznokci u rąk i nóg, krótka szyja, słaba koordynacja wzrokowo- ruchowa, problemy ze słuchem, deformacje kości i stawów.
Tym, co w znaczący sposób utrudnia diagnozę dzieci obarczonych skutkami działami alkoholu w życiu płodowym jest fakt, iż cechy zewnętrzne mogą być niewidoczne zaraz po urodzeniu oraz u osób dorosłych. Ich największa widoczność przypada między drugim a dziesiątym rokiem życia.
Dzieci dotknięte FAS prezentują szerokie spektrum zaburzeń. Dotyczą one wszystkich sfer funkcjonowania dziecka. Mowa tu o deficytach w zakresie percepcji wzrokowej i słuchowej, pamięci i uwagi, rozwoju mowy, koncentracji uwagi, procesów myślowych, integracji sensorycznej, emocji, funkcjonowania społecznego.
W badaniu neurologicznym dzieci ze spektrum skutków rozwojowych występujących u potomstwa matek pijących alkohol w okresie ciąży często wskazuje się na obecność przetrwałych odruchów (m. in. Moro, symetrycznego tonicznego szyi, asymetrycznego tonicznego szyi, dłoniowego - bródkowego Babkina, tonicznego błędnikowego), które świadczą o strukturalnej słabości i niedojrzałość ośrodkowego układu nerwowego. Powoduje to liczne niedojrzałe wzorce zachowań i nie pozwala dzieciom na zdobywanie nowych umiejętności.
Specyfiką rozwoju postnatalnego tej grupy dzieci jest równocześnie występowanie objawów aleksytymii i zespołu stresupourazowego.
Literatura:
D. Hryniewicz, Dziecko, które nigdy nie dorośnie. Co to jest FAS?, Warszawa 2007; T. Jadczak-Szumiło, Neuropsychologiczny profil dziecka z Fasd. Studium przypadku, Warszawa 2009; M. Klecka, Fascynujące dzieci, Kraków 2007; M. Klecka, M. Janas-Kozik, Dziecko z FASD. Rozpoznania różnicowe i podstawy terapii, Warszawa2009
