łac. dysphonia
Wielopostaciowe zaburzenia głosu dotyczące wszystkich składowych akustycznych, tzn. częstotliwości, poziomu głośności, czasu trwania i barwy, występujące pojedynczo lub zespołowo w różnych zestawieniach. Niektóre źródła podają, że składową dysfonii może być chrypka jako wyróżniająca się cecha głosu, a inne utożsamiają dysfonię z chrypką. Dysfonia jest odwrotnością eufonii głosu.
W ocenie percepcyjnej głos prawidłowy jest dźwięczny i czysty, pozostaje taki również po wysiłku, nie zawiera komponentów szumowych, jest bogaty rezonansowo, tworzony z nastawieniem miękkim, ma wysokość odpowiednią do płci i wieku, ma natężenie odpowiednie do sytuacji, w czasie wypowiedzi zmiany natężenia i wysokości występują płynnie, stosownie do treści wypowiedzi, artykulacja jest prawidłowa, wyrazista. W dysfoniach niekorzystnym zmianom ulegają: sposób tworzenia i emisji głosu, jego charakter, średnie położenie i zakres, czas fonacji, natężenie głosu i wydolność głosowa. Dysfonie mogą przybierać formy hiperfunkcyjne, hipofunkcyjne i mieszane (dysfunkcyjne). Uogólniając, można powiedzieć, że przyczynami dysfonii mogą być:
-
organiczne schorzenia samej krtani, a przede wszystkim fałdów głosowych,
-
patologia pozakrtaniowa,
-
zaburzenia emisji głosu.
Skrajną postacią dysfonii jest afonia.
Dysfonie dzieli się na:
-
organiczne – ściśle związane ze zmianami patologicznymi, schorzeniami, które można diagnozować, definiować i opisać, np. dysfonia z powodu raka fałdu głosowego i dysfonia po chordektomii z tego powodu; po ich wyleczeniu dysfonia ustępuje lub zmienia swoje składowe; stawiając rozpoznanie tego rodzaju patologii, należy najpierw wymienić jednostkę chorobową, a następnie zdefiniować dysfonię (np. naciek nowotworowy prawego fałdu głosowego z dysfonią umiarkowanego stopnia lub guzki głosowe miękkie z dysfonią hiperfunkcyjną lekkiego stopnia),
-
czynnościowe – będące wynikiem zaburzenia mechanizmów fonacyjnych wynikających przede wszystkim: z nieprawidłowego działania mięśni wewnątrz- i zewnątrzkrtaniowych, z zaburzeniami ich napięcia, zakresu i precyzji ruchów; z zakłóceń stosunków pomiędzy napinaniem i rozluźnianiem mięśni antagonistycznych, z zaburzeniami równoczesnej i harmonijnej współpracy; z zaburzeń koordynacji oddechowo-fonacyjno-artykulacyjnej.
Źródła wyróżniają dwie duże grupy dysfonii wywołanych nieprawidłowościami mechanizmów fonacji: fonoponozy i fononeurozy.
Przyczyną fonoponoz są nieprawidłowości konstytucjonalne narządu głosu, schorzenia narządu oddechowego, schorzenia ogólne, brak kontroli słuchowej pochodzenia obwodowego i ośrodkowego, nieprawidłowe nawyki fonacyjno-artykulacyjne, przeciążenia narządu głosu, praca głosem w nieodpowiednich warunkach higienicznych. Według ogólnie panujących poglądów u osób pracujących głosem dysfonia wyprzedza pojawienie się zmian organicznych na fałdach głosowych.
Źródłem fononeuroz są zmiany psychogenne. Spotyka się je u osób ze zmianami osobowości, skłonnych do reakcji konwersyjnych, histerycznych. Występują jako skutek działania ostrego lub przewlekłego stresu. Objawami tego typu dysfonii w zakresie układu mięśniowego (wewnętrznego i zewnętrznego) krtani są: hiperfunkcja (hiperkineza), hipofunkcja (hipokineza) oraz postacie mieszane, dysfunkcje (dyskinezy).
Literatura:
Foniatria kliniczna, red. A. Pruszewicz, Warszawa 1992.
Z. Pawłowski: Foniatryczna diagnostyka wykonawstwa emisji głosu śpiewaczego i mówionego, Kraków 2005.
