/LOGOPEDYCZNE POSTĘPOWANIE DIAGNOSTYCZNE, BADANIE LOGOPEDYCZNE/
ang. diagnosis in speech therapy
Sposób postępowania badawczego, podejmowanego w celu potwierdzenia bądź wykluczenia istnienia zjawisk logopedycznych (odchyleń od normy rozwojowej, wiekowej, językowej) i – w wypadku ich występowania – dokonanie pełnego opisu (deskrypcji), wyczerpującego wyjaśnienia (eksplikacji) oraz przewidywanie ich tendencji rozwojowych (aplikacja). Na gruncie logopedii pojęcie diagnozy logopedycznej jest stosowane w szerokim znaczeniu, obejmującym rozpoznanie, program terapii i prognozę.
Logopedyczne postępowanie diagnostyczne to działania zmierzające do ustalenia objawów i – jeśli to możliwe – przyczyn, patomechanizmu oraz patogenezy nieprawidłowości w rozwoju mowy (u dzieci) i zaburzeń zachowania językowego (u dzieci, osób dorosłych). Objawy zjawisk logopedycznych (patologicznych i rozwojowych) ustala się na podstawie danych z wywiadu, obserwacji, prób i testów językowych, umożliwiających przeprowadzenie analizy ilościowo-jakościowej zachowań językowych i dokonanie oceny sprawności językowej badanej osoby. W celu określenia przyczyn, patomechanizmu i patogenezy analizuje się dodatkowo wyniki badań specjalistycznych (psychologicznych, neurologicznych, audiologicznych, ortodontycznych, foniatrycznych, pedagogicznych). Istotnym krokiem w postępowaniu diagnostycznym jest ustalenie poziomu sprawności językowej (kompetencji językowej i komunikacyjnej) oraz tego, jaką wiedzą o rzeczywistości i jakimi sprawnościami komunikacyjnymi dysponuje badana osoba. Są to niezbędne informacje do opracowania skutecznego programu naprawczego.
Przeprowadzając badanie logopedyczne, należy przestrzegać określonych zasad. Zawsze należy uwzględnić możliwości psychofizyczne i wiek pacjenta. Istotny jest więc dobór metod i narzędzi diagnostycznych, czas trwania badania. Ważne jest też zagwarantowanie poczucia bezpieczeństwa i komfortu psychicznego. Osoba badana nie może się czuć zawstydzona, oceniana, krytykowana.
W procesie diagnozowania logopedycznego (zgodnie z obowiązującą procedurą poznania naukowego) wyróżnia się kilka etapów i kroków badawczych. Według metodologii badań naukowych (z której wiedzę czerpie zarówno logopedia teoretyczna, jak i stosowana) do etapów tych zalicza się: 1) określenie problemu; 2) formułowanie hipotez; 3) weryfikację hipotez. Cel diagnozy logopedycznej, którym jest określenie objawów, podłoża i charakteru nieprawidłowości w rozwoju mowy lub ustalenie rodzaju zaburzenia mowy, wyznacza kolejność kroków badawczych. Uniwersalny charakter schematu badania logopedycznego polega na tym, że zmianie nie ulega kolejność etapów, tylko – w zależności od zgłaszanego problemu pacjenta – kolejność faz (kroków) w obrębie każdego z etapów.
W uniwersalnym schemacie postępowania diagnostycznego w etapie pierwszym wyróżnia się dwa kroki: badanie wstępne (wywiad, obserwację, orientacyjne badanie mowy) i badania uzupełniające. W drugim etapie wykonuje się badania podstawowe (badanie rozumienia, mówienia, czytania i pisania) oraz badania specjalistyczne. Etap trzeci to już weryfikacja hipotez.
W etapie pierwszym zbiera się informacje umożliwiające wstępną ocenę (charakteru, potencjalnych przyczyn, objawów) obserwowanego zjawiska logopedycznego. Celem etapu drugiego jest nazwanie problemu (rozpoznanie, diagnoza) i opracowanie programu terapeutycznego. Etap trzeci to ocena efektywności podejmowanych działań i tym samym potwierdzenie bądź odrzucenie wcześniejszej hipotezy (diagnozy).
Literatura:
S. Grabias: Mowa i jej zaburzenia, „Audiofonologia” 1997, t. 10, s. 9–37.
S. Grabias: Perspektywy opisu zaburzeń mowy, [w:] Zaburzenia mowy, red. S. Grabias, Lublin 2001, s. 11–44.
G. Jastrzębowska, O. Pelc-Pękala: Metodyka ogólna diagnozy i terapii logopedycznej, [w:] Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. 2, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole 2003, s. 285–309.
