/DEMARKACYJNA FUNKCJA DŹWIĘKÓW, ROZGRANICZAJĄCA FUNKCJA DŹWIĘKÓW/
ang. delimitative function of sounds
łac. delimitatio ‘wytyczenie granicy, rozgraniczenie’
Jedna z fonologicznych funkcji konfiguracyjnych, związana z sygnalizowaniem za pomocą skonwencjonalizowanych cech fonetycznych granic między elementami językowymi: morfemami, wyrazami, wypowiedzeniami.
W języku polskim funkcję delimitacyjną pełni stały wyrazowy akcent proparoksytoniczny, rozgraniczający poszczególne wyrazy. Funkcja ta jest jednak ograniczona przez odstępstwa od paroksytonezy oraz przez fakt, że nie każdej jednostce słownikowej słuchacz przyporządkowuje akcent główny.
Delimitacja wypowiedzeń odbywa się głównie za pomocą funkcjonalnych jednostek intonacyjnych, charakterystycznych dla finalnych części poszczególnych typów zdań, np. intonacja opadająca występuje w wypowiedzeniach oznajmujących, odpowiedziach, poleceniach i rozkazach oraz pytań o uzupełnienie; intonacja wznosząca – w pytaniach o rozstrzygnięcie, wezwaniach, nienacechowanych emocjonalnie pytaniach wymagających dłuższej odpowiedzi oraz w nieterminalnych członach zdań złożonych.
Literatura:
L. Dukiewicz: Intonacja wypowiedzi polskich, Wrocław 1978.
I. Sawicka: Fonologia, [w]: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia, red. H. Wróbel, Kraków 1995, s. 105–195.
M. Steffen-Batogowa: Struktura akcentowa języka polskiego, Warszawa–Poznań 2000.
B. Wierzchowska: Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław 1980.
