/ZNIEKSZTAŁCENIE GŁOSKI, DYSLALIA WŁAŚCIWA/
ang. distortion of sound, niem. Dyslalie im engeren Sinne, Verformung von Lauten, fr. déformation d'un phonème, ros. искажение звука
łac. deformatio ‘zniekształcenie, oszpecenie’
Jeden z możliwych objawów wady wymowy (forma dyslalii). Zachodzi wówczas, gdy realizacja jakiegoś fonemu wykracza poza właściwe normie pole realizacji tego fonemu, a zarazem nie mieści się w polu realizacji innych fonemów; jest to wytwarzanie dźwięków mowy niewystępujących, nietypowych, takich jak głoski międzyzębowe, boczne spiranty, wibracja języczkowa itp.
Deformacja z reguły dotyczy systemu konsonantycznego (spółgłosek), wokalicznego znacznie rzadziej. Niektóre głoski, np. [s], [r], znacznie częściej ulegają deformacji. Józef Tadeusz Kania uważa, że ilość możliwych deformacji jest uzależniona od możliwości fizjologicznych narządów mowy człowieka. Według Ireny Styczek zniekształcenia głosek są spowodowane nieprawidłową budową narządów mowy, zakłóceniem napięcia mięśni, niedosłuchem, niedostateczną autokontrolą słuchową.
Z fonologicznego punktu widzenia dźwięki deformowane są wariantami fakultatywnymi fonemu, przykładowo [r] języczkowe jest wariantem fonemu /r/.
Osoby deformujące (zniekształcające) głoski najczęściej nie mają świadomości wady wymowy (dopóki nie zostaną o tym poinformowane).
Literatura:
J.T. Kania: Szkice logopedyczne, Warszawa 1982.
I. Styczek: Logopedia, Warszawa 1979.
