AFAZJA PRZEDRUCHOWA

ang. transcortical motor aphasia

grec. phásis ‘wypowiedź’, łac. phasia ‘mowa’; grec. a- ‘brak’; łac. aphasia ‘niemota’

Osobny rodzaj afazji wyodrębniony przez Aleksandra R. Łurię pośród pozostałych trzech typów afazji motorycznych: dośrodkowej (kinestetycznej), odśrodkowej (kinetycznej) i dynamicznej, której status jest szczególny – często kwestionowany. Neuroanatomicznym korelatem afazji przedruchowej jest uszkodzenie dodatkowego pola ruchowego (ang. suplementary motor area) znajdującego się poza obszarem mowy, na przyśrodkowej powierzchni płata czołowego dominującej półkuli mózgu (pole 6 według Brodmanna). Okolica ta umożliwia inicjowanie wszelkich czynności ruchowych, a wraz z przednim obszarem zakrętu obręczy (łac. gyrus cinguli) utrzymuje odpowiedni napęd do mówienia i warunkuje prozodię wypowiedzi, przez co stanowi element złożonej sieci neuronalnej organizującej czynność mówienia. Na podstawie informacji otrzymanej z okolicy przedczołowej i przedruchowej w dodatkowym polu ruchowym powstaje komenda wykonania ruchu, przekazywana dalej do pierwszorzędowej okolicy ruchowej.

Przy uszkodzeniach dodatkowego pola ruchowego występują zaburzenia czynności mówienia – chorzy, mając wciąż zachowaną ruchomość aparatu artykulacyjnego, tracą zdolność artykułowania dźwięków mowy, następuje też głębokie upośledzenie zdolności do inicjowania ruchów dowolnych. W pełni zachowane jest natomiast rozumienie wypowiedzi.

Dynamika ustępowania zaburzeń różni afazję przedruchową od pozostałych postaci afazji motorycznych. Głębokie zaburzenia artykulacyjne wycofują się niespodziewanie szybko, chorzy odzyskują zdolność wypowiadania się pełnymi zdaniami. Mechanizm tych objawów należy zatem rozpatrywać raczej jako czasową inaktywację ruchowego aspektu mowy (afazja paradoksalna) niż jego trwałe zaburzenie.

Literatura:

B.L.J. Kaczmarek: Płaty czołowe a język i zachowanie człowieka, Lubin 1993.

D. Kądzielawa: Zaburzenia językowe po uszkodzeniu struktur podkorowych mózgu, [w:] Związek mózg-zachowanie w ujęciu neuropsychologii klinicznej, red. A. Herzyk, D. Kądzielawa, Lublin 1997, s. 111–155.

A.R. Łuria: Podstawy neuropsychologii, Warszawa 1976.

I. Styczek: Logopedia, Warszawa 1980.