ang. absolute pitch, perfect pitch, absolute hearings
Zdolność rozpoznawania lub odtwarzania wysokości danych dźwięków bez porównywania ich z innymi dźwiękami, których wysokość jest znana. Stanowi raczej rzadko spotykaną wśród ludzi umiejętność rozpoznawania bezwzględnej wysokości dźwięku jedynie na podstawie jego percepcji sensorycznej. Jest często mylony ze słuchem relatywnym, czyli zdolnością określania wysokości dźwięku w porównaniu z innym słyszanym dźwiękiem, stanowiącym punkt odniesienia. Zachodzi tu zatem relacja (stąd słuch relatywny) między dwoma dźwiękami oparta na umiejętności słyszenia interwałów (odległości między dźwiękami) i na tej podstawie określania wysokości kolejnych dźwięków. Słuch absolutny nie jest warunkiem koniecznym dla pełnowartościowego wykonywania, tworzenia, a także przeżywania muzyki.
W 1937 roku A. Bachem wyodrębnił słuch absolutny pełny i cząstkowy (ang. quasi-absolute pitch). Osoba posiadająca pełny słuch absolutny może bez problemu określić wysokość każdego dźwięku należącego do systemu, tzw. równomiernie temperowanego (tak jak w przypadku dźwięków na fortepianie). Posiadacz cząstkowego słuchu absolutnego porównuje słyszany dźwięk z utrwalonym w pamięci wzorcem lub wzorcami wysokości (np. dźwięk a1 o częstotliwości 440 Hz). Dzięki temu, posługując się interwałami, jest w stanie określić wysokość każdego dźwięku.
Kolejny podział przedstawił Borys Tiepłow, wyróżniając słuch absolutny czynny i bierny. Słuch absolutny czynny polega na zdolności rozpoznawania, a także zaśpiewania wyobrażonego dźwięku niezależnie od rodzaju źródła dźwięku, który ma być określony (np. rozpoznanie i zaśpiewanie dźwięków składowych wytworzonych przez pęk upadających na ziemię kluczy). Posiadacz biernego słuchu absolutnego jest w stanie jedynie rozpoznawać i nazywać wysokości słyszanych dźwięków, natomiast nie potrafi ich produkować.
Szczególny rodzaj słuchu absolutnego to tzw. pozorny słuch absolutny lub słuch pseudoabsolutny (ang. pseudo-absolute pitch), w którym nie ma wzorca wysokości trwale umieszczonego w pamięci słuchowej, a umiejętność rozpoznawania dźwięków opiera się na innych, pozamuzycznych zjawiskach, np. na zapamiętaniu napięcia mięśni krtani dla zaintonowania najniższego lub najwyższego dźwięku własnej skali w przypadku profesjonalnych oraz nieprofesjonalnych śpiewaków, tzw. „pamięć mięśniowa”. Słuch ten cechuje jednak mniejsza precyzja.
Słuch absolutny jest raczej sprawnością poznawczą, związaną z przetwarzaniem zakodowanych w człowieku informacji. Choć pamięć wysokości dźwięków stanowi podstawę słuchu absolutnego, to jednak nie jest to zdolność, która przejawia się samoistnie, bez wstępnego treningu. Istnieją obecnie dwie teorie powstawania czy raczej odkrywania słuchu absolutnego. Pierwsza określa wiek 3–6 lat jako najbardziej uprzywilejowany do wytworzenia słuchu absolutnego (wtedy należy rozpocząć edukację muzyczną). Druga teoria mówi, że to kwestia wrodzona oparta na genach.
Literatura:
A. Kozłowska-Lewna: Innowacyjna strategia kształcenia słuchu muzycznego u dzieci w wieku wczesnoszkolnym, Gdańsk 2006.
S. Makomaska: Słuch absolutny – dar czy przeszkoda?, „Twoja Muza” 2004, nr 2.
Mała encyklopedia muzyki, red. S. Śledziński, Warszawa 1981.
A. Bachem: Various types of absolute pitch, „Journal of the Acoustical Society of America” 1937, Vol. 9.
B. Tiepłow: Psychologia zdolności muzycznych, Warszawa 1952.
