-
ŁEŁANIE
Zaburzenie mowy (dyslalia) polegające na niewłaściwym, nieprawidłowym wymawianiu głoski [u̯]. Najczęściej jest to wymowa [i] ̯ lub [v] zamiast [u̯], ewentualnie, bardzo rzadko, wymienianie na inną głoskę; pomijanie głoski [u̯], wymowa nienormatywnego...
-
LOKACJA
/GŁÓWNE MIEJSCE ARTYKULACJI GŁOSKI/ ang. location łac. locatio ‘ulokowanie, umieszczenie, rozmieszczenie’ Jeśli przyjmiemy za Danutą Ostaszewską i Jolantą Tambor, że miękkość/twardość głosek to pochodna wobec miejsca artykulacji, gdyż „każda spółgłoska...
-
LOGOTERAPIA
zob. TERAPIA LOGOPEDYCZNA
-
LOGORYTMIKA
Jedna z metod stosowana od lat 70. XX wieku najpierw w terapii, a następnie również w profilaktyce logopedycznej oraz wczesnej edukacji. Pierwsza jej definicja, autorstwa Elżbiety Kilińskiej-Ewertowskiej, pochodzi z 1978 roku i określa logorytmikę jako...
-
LOGOPEDYCZNE POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE
zob. TERAPIA LOGOPEDYCZNA
-
LOGOPEDYCZNE POSTĘPOWANIE NAPRAWCZE
zob. TERAPIA LOGOPEDYCZNA
-
LOGOPEDYCZNE POSTĘPOWANIE DIAGNOSTYZNE
zob. [DIAGNOZA LOGOPEDYCZNA]
-
LOGOPEDIA MEDIALNA
zob. LOGOPEDIA ARTYSTYCZNA
-
LOGOPEDIA ARTYSTYCZNA
/LOGOPEDIA MEDIALNA/ Dział logopedii, wymieniany przez twórcę polskiej logopedii L. Kaczmarka już od początków kształtowania się dyscypliny w Polsce. Przedmiotem logopedii artystycznej (l. a.) jest doskonalenie kompetencji i sprawności językowych i...
-
LINK
/ HIPERŁĄCZE, ODNOŚNIK, POWIĄZANIE/ ang. hyperlink Zamieszczone w dokumencie elektronicznym (tekstowym, PDF, HTML) odwołanie do innego dokumentu lub innego miejsca w danym dokumencie. Odwołanie takie związane jest z fragmentem tekstu lub obrazem i...
-
LINGWOGRAFIA
Metoda pozwalająca ustalić, jaka część grzbietu języka bierze udział w artykulacji poszczególnych głosek. Polega na posmarowaniu podniebienia, dziąseł i zębów substancją kontrastującą, a następnie wymówieniu głoski. Zabarwiona część języka poprzez...
-
LINGWISTYKA PEDAGOGICZNA
zob. LINGWISTYKA EDUKACYJNA
-
LINGWISTYKA EDUKACYJNA
/PEDOLINGWISTYKA, LINGWISTYKA PEDAGOGICZNA/ ang. educational linguistics /paedolinguistics/ z łac. educare ‘wychowywać, kształcić’, z gr. paidagogia ‘wychowanie i nauczanie’ Wyodrębniona z językoznawstwa stosowanego lingwistyka heteronomiczna badająca...
-
LIDCOMBE PROGRAM
/BEHAWIORALNA METODA TERAPII JĄKANIA WCZESNODZIECIĘCEGO, PODEJŚCIE BEZPOŚREDNIE W JĄKANIU U DZIECI/ ang. Lidcombe Program of Early Stuttering Intervention ang. Lidcombe ‘nazwa dzielnicy w Sydney’ Forma terapii bezpośredniej stosowana w jąkaniu u dzieci...
-
LEMMA
/SYNTAKTYCZNE SŁOWO/ ang. lemma z gr. lemma ‘treść, temat, tytuł’ Połączenie cech semantycznych i syntaktycznych jednostki leksykalnej w słowniku umysłowym. Cechy semantyczne odpowiadają pojęciom, natomiast cechy syntaktyczne to informacje dotyczące...
-
LELANIE
zob. LAMBDACYZM
-
LEKSYKON MENTALNY
zob. LEKSYKON UMYSŁOWY
-
LEKSYKON UMYSŁOWY
/SŁOWNIK UMYSŁOWY, LEKSYKON MENTALNY/ ang. mental lexicon z łac. leksikón ‘słownik’; leksis ‘wyraz’; mentalis ‘umysłowy’ Funkcjonujący w umyśle system słownictwa, na który składają się hasła odpowiadające poszczególnym jednostkom leksykalnym....
-
LEKSEM
/WYRAZ SŁOWNIKOWY/ ang. lexeme , niem. Lexem , fr. lex é me , ros. лексема grec. leksis ‘wyraz’ (na wzór terminów morfem , fonem ) Jednostka systemu językowego, którą jest wyraz rozumiany jako część zasobu słownikowego danego języka (w odróżnieniu od...
-
LEKKIE ZABURZENIA POZNAWCZE
zob. MCI – ŁAGODNE ZABURZENIA POZNAWCZE
-
LARYNGOSPASMUS
zob. SKURCZ GŁOŚNI
-
LARYNGOSKOPIA POŚREDNIA
zob. LARYNGOSKOPIA
-
LARYNGOSKOPIA BEZPOŚREDNIA
zob. LARYNGOSKOPIA
-
LARYNGOSKOPIA
/LARYNGOSKOPIA POŚREDNIA, LARYNGOSKOPIA BEZPOŚREDNIA, MIKROLARYNGOSKOPIA, VIDEOLARYNGOSKOPIA/ ang. laryngoscopy / direct laryngoscopy , indirect laryngoscopy /, niem. Laryngoskopie / indirekte Laryngoskopie , direkte Laryngoskopie /, fr. laryngoscopie...
-
LARYNGOSKOP
/WZIERNIK KRTANIOWY/ ang. laryngoscope , niem. Laryngoskop , fr. laryngoscope , ros. ларингоскоп ang. laryngoscope (z grec. larynx ‘krtań’, scopio ‘oglądać’) Laryngoskop Instrument do wykonywania laryngoskopii bezpośredniej umożliwiający dokładną ocenę...
-
LARYNGOPLEGIA
/PORAŻENIE KRTANI/ ang. laryngoplegia / paralysis of the larynx , laryngeal paralysis /, niem. Kehlkopfmuskel-Lähmung , fr. paralysie laryngée / paralysie des muscles du larynx /, ros. ларингоплегия / паралич гортани / ang. laryngoplegia (z łac. larynx...
-
LARYNGOLOGIA
/OTOLARYNGOLOGIA, OTORYNOLARYNGOLOGIA/ ang. otolaryngology , niem. Hals-Nasen-Ohren-Heilkunde , fr. oto-rhino-laryngologie , ros. отоларингология / о ториноларингология / ang. otolaryngology (z grec. ous ‘ucho’, rhinos ‘nos’, larynx ‘krtań’, logos...
-
LARYNGOLOG
/ OTOLARYNGOLOG, OTORYNOLARYNGOLOG/ ang. laryngologist / ENT physician , otolaryngologist /, niem. Halsnasenohrenarzt / HNO-Arzt , Hals-Nasen-Ohren-Arzt /, fr. laryngologiste , ros. ларинголог / оториноларинголог , ЛОР - врач / ang. laryngologist (z...
-
LARYNGOCELE
zob. TORBIEL KRTANI
-
LAMBDACYZM
/LAMBDACISMUS, LELANIE, NIEPRAWIDŁOWA WYMOWA GŁOSKI [l]/ ang. lambdacism , lallation , niem. Lambdazismus , fr. lambdacisme , lallation , ros. ламбдацизм łac. lambdacismus (z grec. lambdakismos ‘nieprawidłowe używanie dźwięku l ’, od grec. λ /lambda/...
-
LAMBDACISMUS
zob. LAMBDACYZM
-
LABIOGRAFIA
Fotografowanie układu warg podczas wypowiadania poszczególnych głosek lub wyrazów. Do tworzenia labiogramów można wykorzystywać zamiast fotografii grafikę komputerową. Pierwszy w Polsce program komputerowy Rentgenogramy, palatogramy, labiogramy...
-
KYNOTERAPIA
zob. DOGOTERAPIA
-
KULTUROTERAPIA
zob. ARTTERAPIA
-
KULTURA ŻYWEGO SŁOWA
zob. SZTUKA ŻYWEGO SŁOWA
-
KULTURA SŁOWA
Instytucjami, których celem jest działalność na rzecz upowszechniania kultury języka/słowa, są m.in.: Komisja Kultury Języka Komitetu Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk (PAN), Towarzystwo Kultury Języka (jego organem jest „Poradnik Językowy”),...
-
KULTURA JĘZYKA
Instytucjami, których celem jest działalność na rzecz upowszechniania kultury języka/słowa są m.in.: Komisja Kultury Języka Komitetu Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk (PAN) , Towarzystwo Kultury Języka (jego organem jest „Poradnik Językowy”),...
-
KRZYWA PROGOWA
zob. AUDIOGRAM
-
KRZYWA POWIETRZNA
zob. AUDIOGRAM
-
KRZYWA KOSTNA
zob. AUDIOGRAM
-
KRYTERIA POPRAWNOŚCI JĘZYKOWEJ
ang. criteria of linguistic correctness , niem. Kriterien der sprachlichen Korrektheit , fr. critères de correction linguistique , ros. критерии правильности речи Zbiór elementów weryfikujących zgodność danej formy językowej z normą. Ocenie normatywnej...
-
KRYTERIA KLASYFIKACYJNE DYZARTRII
Kryteria stanowiące podstawę typologii dyzartrii: kliniczne, lokalizacyjne, etiologiczne, wieku zachorowania, nasilenia zaburzeń. Kryterium kliniczne, nazywane też objawowym lub percepcyjnym, odwołuje się do dominujących symptomów zaburzenia, które są...
-
KRYCIE GŁOSU
zob. KRYCIE DŹWIĘKU
-
KRYCIE DŹWIĘKU
/KRYCIE GŁOSU/ Pierwsze znaczenie tego terminu odnosi się przede wszystkim do muzyki w warstwie dźwiękowej. Jest to zagłuszanie, przykrywanie czy raczej maskowanie jednego dźwięku przez inny dźwięk lub szmer. Oczywiste jest, że dźwięk zagłuszany ma...
-
KRÓTKIE WĘDZIDEŁKO JĘZYKA
zob. ANKYLOGLOSJA
-
KOROWE ZABURZENIA SŁUCHOWE
zob. AGNOZJA SŁUCHOWA
-
KOPROLALIA
z gr. kόpros ‘kał’, ‘nawóz’, gnój’, ‘plugastwo’; laliά ‘ gadanina’; łac. coprolalia ; ang. coprolalia Obsesyjne, niepohamowane używanie w miejscach publicznych słów lub wyrażeń uznawanych za społecznie niedopuszczalne (nieprzyzwoitych, wulgarnych, o...
-
KOORDYNACYJNA NIEDOMOGA GŁOSOWA
zob. FONASTENIA
-
KOŃCÓWKA
ang. ending , niem. Flexionsendung , fr. desinence , ros. окончание końc-ówka (od koniec ) Końcowy morfem formy fleksyjnej. W języku polskim jest to najczęstszy typ morfemu fleksyjnego, występujący po temacie fleksyjnym, tak jak w formie pomyłka ,...
-
KONTEKST W KOMUNIKACJI
zob. KONTEKST KOMUNIKACYJNY
-
KONTEKST KOMUNIKACYJNY
/KONTEKST W KOMUNIKACJI/ Wyróżnia się dwa zasadnicze rodzaje kontekstu komunikacyjnego: Kontekst językowy, który bywa przez językoznawców nazywany właściwym, oznacza językowe otoczenie danego elementu, a więc inne słowa, wyrażenia czy zdania z...
-
KONIUGACJA
ang. conjugation , niem. Konjugation , fr. conjugaison , ros. Спряжéние łac. coniugatio ‘sprzęganie się, połączenie, zmieszanie czegoś’, w gramatyce – odmiana czasowników Jeden z dwóch typów fleksji (obok deklinacji). Dotyczy odmiany leksemów...
-
KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA
ang. interpersonal communications łac. communicatio ‘użyczenie, doniesienie, łączność, rozmowa’; communico ‘uczynić wspólnym, łączyć’; communio ‘uczestnictwo, wspólność’; munio ‘murować, wznosić, torować, obwarować, czynić bezpiecznym’ Komunikacja to...
-
KOMUNIKACJA
Komunikację definiuje się albo jako wymianę informacji za pomocą znaków między istotami żyjącymi (ludźmi, zwierzętami), a także między ludźmi i maszynami (w szerszym znaczeniu), albo jako porozumiewanie się ludzi za pomocą środków językowych lub...
-
KOMPUTERY MAINFRAME
zob. KOMPUTER
-
KOMPUTER OSOBISTY
zob. KOMPUTER
-
KOMPUTER
/KOMPUTER OSOBISTY, SERWER, KOMPUTER MAINFRAME/ ang. computer łac. computare ‘liczyć’ Urządzenie (obecnie elektroniczne) służące do przetwarzania informacji, którą można przedstawić za pomocą cyfr lub sygnału liniowego. Przetwarzanie informacji w...
-
KOMPETENCJA PRAGMATYCZNA
zob. KOMPETENCJA KOMUNIKACYJNA
-
KOMPETENCJA KOMUNIKACYJNA
/KOMPETENCJA PRAGMATYCZNA/ ang. communicative competence łac. competentia ‘odpowiedniość, zgodność’, communicare ‘dzielić, brać udział’, communis ‘wspólny, powszechny, ogólny, pospolity’ Twórcą pojęcia jest amerykański socjolingwista Dell Hymes, który...
-
KOMPETENCJA JĘZYKOWA
ang. language acquisition device – LAD łac. competentia ‘odpowiedniość, zgodność’ Termin wprowadzony przez Noama Chomsky’ego, twórcę gramatyki transformacyjno-generatywnej, na określenie wrodzonego mechanizmu, który tkwi w umysłach osób posługujących...
-
KOMPETENCJA FONOLOGICZNA
ang. phonological competence W teorii Stanisława Grabiasa kompetencja fonologiczna jest rodzajem kompetencji językowej (obok kompetencji morfologicznej i składniowej); o kompetencji fonologicznej decyduje tkwiący w umyśle człowieka pełny zasób...
-
KOMPENSACJA ARTYKULACYJNA
/ARTYKULACYJNA KOMPENSACJA/ Zastąpienie jednego ruchu artykulacyjnego przez inny, który daje efekt dźwiękowy podobny do tego, jaki jest wytwarzany przez ruch poprzedni. W wymowie francuskiej [æ], artykułowanej najczęściej jako samogłoska przednia,...
-
KODYFIKACJA
Nadanie normie językowej mocy obowiązującej przez sformułowanie, zapisanie i zatwierdzenie konkretnych zaleceń przez ciało oficjalne lub posiadające autorytet w danej społeczności językowej. Klasycznym przykładem kodyfikacji jest formułowanie, na...
-
KLONUS
W neurologii – ciąg mimowolnych skurczów włókien mięśniowych, wywołanych przez nagłe rozciąganie mięśnia. Klonusy są charakterystyczne dla zespołu piramidowego . Zawsze są wywołane na drodze odruchowej (są wynikiem znacznego wygórowania odruchu ) oraz...
-
KLITYKI
zob. WYRAZY ATONICZNE
-
KLASYFIKACJA JĄKANIA
zob. TYPY JĄKANIA
-
KLASYFIKACJA ANGLE'A
ang. Angle’s classification , niem. die klassifikation nach Angle Klasyfikacja opisująca wzajemne relacje zębów górnego i dolnego łuku. Przyjmuje się w niej, że pierwsze zęby trzonowe górne (szóstki) mają niezmienną pozycję i mogą stanowić wzorzec do...
-
KCIUK PRZYWIEDZIONY
zob. KCIUK KOROWY
-
KCIUK KOROWY
/KCIUK PRZYWIEDZIONY/ Objaw ten związany jest z uszkodzeniem nadrzędnego systemu kontroli ruchu. U dziecka obserwuje się wówczas trudności w otwieraniu dłoni, a kciuk stale spoczywa nieruchomo w poprzek dłoni. Jest to postrzegane jako uszkodzenie...
-
KATEGORIA SŁOWOTWÓRCZA
ang. word-formation category , niem. Kategorie der Wortbildung , ros. cловоoбразовательная категория łac. categoria (z grec. kategoria , kategoros ‘ujawniający publicznie, oskarżający’; słow-o-twór-czy – od słowo i tworzyć ) Jednostka systemu...
-
KATEGORIA MORFOLOGICZNA
zob. KATEGORIA FLEKSYJNA
-
KATEGORIA LEKSYKALNA
ang. lexical category z gr. kategoria ‘sąd, orzeczenie’, z łac. leksis ‘wyraz’ Jedna z dających się wyróżnić kategorii językowych, tj. zbiorów elementów pełniących tę samą funkcję w systemie językowym. Jako kategoria syntaktyczna (w gramatyce...
-
KATEGORIA JĘZYKOWA
ang. linguistic category , niem. linguistische Kategorie , fr. cat ѐgorie linguistique , ros. языковая категория łac. categoria (z gr. kategoria , kategoros ‘ujawniający publicznie, oskarżający’); język-owy W szerokim znaczeniu termin kategoria...
-
KATEGORIA GRAMATYCZNA
ang. grammatical category , niem. grammatische Kategorie , fr. cat ѐ gorie grammaticale , ros. грамматическая категория łac. categoria (z gr. kategoria , kategoros ‘ujawniający publicznie, oskarżający’); gramatycz-ny Element systemu gramatycznego...
-
KATEGORIA FLEKSYJNA
/KATEGORIA MORFOLOGICZNA/ ang. inflectional/grammatical category , niem. Flexionskategorie, grammatische Kategorie , fr. cat ѐ gorie de flexion , cat ѐ gorie grammaticale , ros. флективная категория łac. categoria (z gr. kategoria , kategoros...
-
KARMIENIE PIERSIĄ
zob. KARMIENIE NATURALNE
-
KARMIENIE NATURALNE
/KARMIENIE PIERSIĄ/ ang. breast-feeding Karmienie pokarmem kobiecym. Tę formę karmienia noworodków i niemowląt jako optymalną zaleca wiele instytucji i organizacji, m.in. Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz...
-
KAMERTON
/DIAPAZON/ Przyrząd wykonany ze stali niehartowanej, który służy do ustalenia stroju, czyli dostrojenia instrumentów muzycznych. Ma również zastosowanie w odniesieniu do głosu ludzkiego. Wynaleziony został przez lutnistę i trębacza Korony Brytyjskiej,...
-
KALIGRAFIA
ang. calligraphy grec. kalligraphia Sztuka pięknego i wyraźnego pisania; pismo kaligraficzne, czytelne, staranne. Kaligrafia – jako sztuka pięknego pisania i odrębny gatunek artystyczny – powstała i rozwinęła się w Chinach. W krajach Dalekiego Wschodu...
-
KAKUMINALNOŚĆ
zob. RETROFLEKSJA
-
KAKOGRAFIA
ang. cacography grec. kakos ‘zły’, grapho ‘piszę’ Termin wprowadzony do polskiej logopedii przez Leona Kaczmarka dla oznaczenia zaburzeń substancji graficznej tekstu pisanego. W korelacyjnej klasyfikacji zaburzeń słownego i pisemnego porozumiewania się...
-
KADENCJA
ang. falling intonation , declination śrdw.łc. cadentia ‘upadek’ Intonacja o kierunku opadającym. Cechuje się wyraźnym spadkiem częstotliwości podstawowej w obrębie ostatniego wyrazu frazy. Szczególnie nacechowany znaczeniowo jest końcowy odcinek...
-
JĘZYK PRZEDMIOTOWY
/JĘZYK PIERWSZEGO STOPNIA/ ang. objective language z łac. objectum ‘przedmiot widzialny, coś w zasięgu wzroku’, lingua ‘język’ Język służący do opisu zjawisk pozajęzykowych, np. język fizyki czy biologii. Język naturalny można uznać za język...
-
JĘZYK PIERWSZEGO STOPNIA
zob. JĘZYK PRZEDMIOTOWY
-
JĘZYK PIASTUNEK
zob. MOWA SKIEROWANA DO DZIECKA
-
JĘZYK NIANIEK
zob. MOWA SKIEROWANA DO DZIECKA
-
JĘZYK MATEK
zob. MOWA SKIEROWANA DO DZIECKA
-
JĘZYK DZIECIĘCY
zob. MOWA SKIEROWANA DO DZIECKA
-
JĘZYK
System znaków prymarnie dźwiękowych, wtórnie pisanych, służący do porozumiewania się w obrębie danej społeczności. Język jest tworem społecznym – wspólnym wszystkim członkom danej społeczności (nazywanej społecznością językową), w przeciwnym bowiem...
-
JĘZYCZKOWY
zob. UWULARNY
-
JĘZYCZEK PODNIEBIENIA MIĘKKIEGO
zob. UVULA
-
JĘZYCZEK
zob. UVULA
-
JĄKANIE WTÓRNE
Termin stosowany: 1) w lingwistycznej klasyfikacji jąkania – jąkanie, w którym, poza powtarzaniem, pojawia się przeciąganie oraz blokowanie umiejscowione w różnych odcinkach wypowiedzi; 2) w podejściu psychologicznym – chroniczna postać jąkania...
-
JĄKANIE TRAUMATYCZNE
Kwalifikowane również jako rodzaj jąkania psychologicznego lub jako jąkanie nerwicowe. Pojawia się niezależnie od wieku pacjenta, wskutek bardzo silnego negatywnego przeżycia. Rozpoczyna się najczęściej od mutyzmu lub afonii, a następnie przechodzi w...
-
JĄKANIE SIĘ BARDZIEJ PŁYNNE
/MODYFIKOWANIE SPOSOBU JĄKANIA SIĘ / ang. stutter/stammer more fluently ; stuttering/stammering modification/management (SM) ang. stuttering/stammering ‘jąkanie’ Za twórcę podejścia modyfikowania sposobu jąkania się uznaje się Charlesa Van Ripera,...
-
JĄKANIE SAMOISTNE
zob. JĄKANIE ROZWOJOWE
-
JĄKANIE ROZWOJOWE
/JĄKANIE FUNKCJONALNE, JĄKANIE SAMOISTNE/ Najczęściej występujący rodzaj jąkania, który pojawia się w dzieciństwie, przeważnie w wieku przedszkolnym, na podłożu wieloczynnikowym. Między 3. a 5. rokiem życia dziecko ma jeszcze nieukończony ogólny rozwój...
-
JĄKANIE ORGANICZNE
Termin wprowadzony, obok terminu jąkanie czynnościowe (funkcjonalne) , w latach 50. XX wieku przez Aleksandrę Mitrinowicz-Modrzejewską. Oznaczono nim osobną jednostkę chorobową, rzadką postać zaburzenia mowy, występującą jako objaw towarzyszący afazji...
-
JĄKANIE NEUROLOGICZNE
Rodzaj jąkania nabytego. Ma charakter organiczny, jest spowodowane uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego (np. urazem głowy, nowotworem, zażywaniem narkotyków). Może współwystępować z innymi zaburzeniami mowy, np. afazją lub dyzartrią. Zazwyczaj ma...
-
JĄKANIE NERWICOWE
Kwalifikowane niekiedy jako jąkanie psychologiczne lub jego rodzaj. Uwarunkowane oddziaływaniem czynników nerwicogennych. Pojawia się niezależnie od wieku pacjenta, wskutek nagłej, szokowej reakcji w momencie przeżywania nasilonego stresu. Początki...
