-
WRODZONE PORAŻENIA NERWÓW KRTANIOWYCH
/WRODZONE PORAŻENIE NERWU KRTANIOWEGO WSTECZNEGO, WRODZONE PORAŻENIE NERWU KRTANIOWEGO DOLNEGO, WRODZONE PORAŻENIE NERWU KRTANIOWEGO GÓRNEGO/ ng. congenital laryngeal nerve paralysis /recurrent laryngeal nerve paralysis, superior laryngeal nerve...
-
WRODZONE KOROWE ZABURZENIA ROZWOJU MOWY
zob. ALALIA
-
WRODZONA NIEZDOLNOŚĆ DO NABYWANIA MOWY
zob. ALALIA
-
WOLNO POSTĘPUJĄCA AFAZJA
zob. AFAZJA POWOLI POSTĘPUJĄCA NA TLE OTĘPIENIA
-
WOKOIDY
zob. SAMOGŁOSKI
-
WIELOZNACZNOŚĆ
zob. POLISEMIA
-
WIEK ZĘBOWY
ang. dental age Prawidłowe wyrzynanie się zębów jest warunkiem prawidłowego rozwoju narządu żucia. W uzębieniu człowieka obserwuje się zjawisko różnozębności (zęby heterodontyczne), tzn. zęby posiadają różny kształt, i zjawisko dwupokoleniowości, czyli...
-
WIBRATO
ang. vibrato łac. vibratio ‘drganie’, od vibrare ‘trząść się, drgać’ Zjawisko powstające w momencie rozpoczęcia wibracji przez fałdy głosowe. Określane jest jako prawidłowe rozchwianie głosu. Zmiany wysokości głosu podczas wibrato zachodzą w czasie...
-
WIBRANTY
zob. SPÓŁGŁOSKI DRŻĄCE
-
WEWNĘTRZNE UCHO
/BŁĘDNIK/ ang. inner ear /labyrinth/ , niem. Innenohr /Labyrinths/, fr. oreille interne /labyrinthe/, ros. внутреннее ухо /лабиринт/ łac. auris ’ucho’, interna ‘wewnętrzny’, labirynthus – ‘błędnik’, zwany tak z powodu skomplikowanej budowy anatomicznej...
-
WCZEŚNIAK
ang. prematurity/ premature infant Termin wcześniactwo został wprowadzony przez Komitet Ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia w 1950 roku. Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia za noworodka urodzonego przedwcześnie (wcześniaka) uważa się...
-
WCZEŚNIACTWO
zob. WCZEŚNIAK
-
WCZESNA INTERWENCJA LOGOPEDYCZNA
Wszelkie oddziaływania logopedy wobec dzieci zagrożonych niepełnosprawnością bądź ze zdiagnozowaną niepełnosprawnością, u których stwierdza się nieprawidłowości w zakresie warunków prawidłowego kształtowania się mowy. Wymagają więc one wczesnych...
-
WCZESNA INTERWENCJA I WSPOMAGANIE ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA
Program rządowy „Wczesna, wielospecjalistyczna, kompleksowa, skoordynowana i ciągła pomoc dziecku zagrożonemu niepełnosprawnością lub niepełnosprawnemu oraz jego rodzinie”, realizowany w latach 2005–2007, precyzuje terminy wczesna interwencja oraz...
-
WARSZTAT LOGOPEDYCZNY
Termin funkcjonujący w trzech kontekstach znaczeniowych: W odniesieniu do zakresu kompetencji danego logopedy (np. logopeda ogólny, neurologopeda, surdologopeda, balbutologopeda, terapeuta głosowy itp.). Warsztat logopedyczny jest tu bezpośrednio...
-
WADY WYMOWY
zob. DYSLALIA
-
WADY WRODZONE KRTANI
/ZABURZENIA ROZWOJOWE KRTANI/ ang. congenital disorders of the larynx / congenital anomalies of the larynx /, niem. Angeborene Fehlbildungen des Kehlkopfes , fr. malformations congénitales du larynx, ros. пороки развития гортани /врожденные аномалии...
-
WADY PIONOWE
Wady pionowe dzielą się na: Zgryz otwarty (łac. occlusioaperta ) – za przyczynę tej wady przyjmuje się istnienie nawyków (parafunkcji) i zaburzonych czynności fizjologicznych (dysfunkcji); jej istotą są szpary niedogryzowe o różnej lokalizacji i...
-
WADY DOTYLNE
Charakterystyczną cechą tych wad jest dotylne przemieszczenie żuchwy w stosunku do szczęki. W rysach twarzy występuje cofnięcie bródki lub/i wywinięcie wargi dolnej. Jest to najczęściej występująca wada, około 45% przypadków. Za przyczynę wad dotylnych...
-
WADY DOPRZEDNIE
Istotą tej nieprawidłowości jest doprzednia pozycja żuchwy w stosunku do kości szczęki. Dolne zęby (we wszystkich wspomnianych niżej wadach doprzednich) znajdują się przed zębami górnymi (odwrotne zachodzenie). W rysach twarzy z łatwością można...
-
WADY ARTYKULACYJNE
zob. DYSLALIA
-
WADLIWA WYMOWA GŁOSKI R
zob. RERANIE
-
WADLIWA WYMOWA
zob. DYSLALIA
-
WADLIWA REALIZACJA FONEMÓW
zob. DYSLALIA
-
VOT
/CZAS ROZPOCZĘCIA DŹWIĘCZNOŚCI/ ang. Voice Onset Time Odstęp czasowy, w jakim dźwięczność (wibracje fałdów głosowych) pojawia się w relacji do momentu zwolnienia zwarcia ustnego, czyli wybuchu spółgłoski zwartej. Stopień dźwięczności spółgłosek...
-
VIDEOLARYNGOSKOPIA
zob. LARYNGOSKOPIA
-
UWULARNY
/JĘZYCZKOWY/ łac. uvula ‘języczek’ Wymawiany z udziałem języczka w jamie gardłowej (w systemie fonetycznym języka polskiego brak głosek o takim charakterze); odnoszący się do języczka. Literatura: L. Dukiewicz, I. Sawicka: Fonetyka i fonologia , Kraków...
-
UVULA
/JĘZYCZEK, JĘZYCZEK PODNIEBIENIA MIĘKKIEGO/ ang. palatine uvula , niem. Uvula , fr. luette , ros. язычок / язычок мягкого неба / Kolczyk w języczku Języczek (łac. uvula ) to wyrostek na tylnym brzegu podniebienia miękkiego. Języczek zwisa ku dołowi nad...
-
USZKODZENIE UCHA WEWNĘTRZNEGO
/URAZ UCHA WEWNĘTRZNEGO/ ang. injury of the inner ear / inner ear`s injury /, niem. Schädigung des Innenohrs , fr. lésion oreille interne , ros. повреждение внутреннего уха ang. injury of the inner ear (z łac. injuriae ‘uszkodzenie, uraz’, auris...
-
USZKODZENIE NERWU ŚLIMAKOWEGO
zob. USZKODZENIE NERWU SŁUCHOWEGO
-
USZKODZENIE NERWU SŁUCHOWEGO
/USZKODZENIE NERWU ŚLIMAKOWEGO, USZKODZENIE NERWU PRZEDSIONKOWO-ŚLIMAKOWEGO/ ang. auditory nerve damage / damage to the cochlear nerve /, niem. Schäden des Hörnervs , fr. le dommage du nerf auditif , ros. повреждение слухового нерва Nerw słuchowy,...
-
USZKODZENIE NERWU PRZEDSIONKOWO-ŚLIMAKOWEGO
zob. USZKODZENIE NERWU SŁUCHOWEGO
-
USTNO-TWARZOWA TERAPIA REGULACYJNA CASTILLO MORALESA
zob. METODA CASTILLO MORALESA
-
USHERA ZESPÓŁ
/ZESPÓŁ HALLGRENA, ZESPÓŁ USHERA – HALLGRENA/ ang. Usher syndrome / Usher's Syndrome , Hallgren syndrome , Usher–Hallgren syndrome , rp-dysacusis syndrome , dystrophia retinae dysacusis syndrome /, niem. Usher-Syndrom , fr. syndrome d'Usher , ros....
-
URAZY KRTANI
ang. laryngeal trauma / injury of the larynx /, niem. Kehlkopftrauma / Verletzungen des Kehlkopfes /, fr. blessures du larynx , ros. травмы гортани / повреждение гортани / ang. injury of the larynx (z łac. injuria ‘uraz’, larynx ‘krtań’) Uraz...
-
URAZ UCHA WEWNĘTRZNEGO
zob. USZKODZENIE UCHA WEWNĘTRZNEGO
-
UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE
Osoby upośledzone umysłowo stanowią ok. 3% całej populacji. Upośledzenie umysłowe jest najliczniejszą z epidemiologicznego punktu widzenia przyczyną niepełnosprawności wśród dzieci i młodzieży. Dotyczy ono 60% – 70% ogółu niepełnosprawnych osób w...
-
UPOŚLEDZENIE SPRZĘŻONE
Współwystępowanie różnych zaburzeń z niepełnosprawnością intelektualną. Andrzej Twardowski podaje następującą definicję: „Z upośledzeniem sprzężonym mamy do czynienia wówczas, gdy u danej osoby występują dwie lub więcej niesprawności spowodowane przez...
-
UPOŚLEDZENIE ROZWOJU PSYCHICZNEGO
zob. NIEPEŁNOSPRWNOŚĆ INTELEKTUALNA
-
UPOŚLEDZENIE ROZWOJU MOWY
zob. NIESAMOISTNE OPÓŹNIENIE ROZWOJU MOWY (NORM)
-
UPODOBNIENIA FONETYCZNE MIĘDZYWYRAZOWE
Ujednolicanie się cech artykulacyjnych głosek pod wpływem ich bezpośredniego sąsiedztwa na granicy międzywyrazowej (w wygłosie wyrazu pierwszego i nagłosie wyrazu następnego), powodowane ergonomią pracy aparatu artykulacyjnego. Upodobnienia...
-
UPODOBNIENIA FONETYCZNE
Ujednolicanie się cech artykulacyjnych głosek pod wpływem ich bezpośredniego sąsiedztwa, powodowane ergonomią pracy aparatu artykulacyjnego. Do upodobnień może dochodzić zarówno wewnątrz wyrazu (upodobnienia wewnątrzwyrazowe), jak i na granicy wyrazów....
-
UNOSOWIENIE
zob. NAZALIZACJA
-
UKŁAD RĄBKOWY
zob. UKŁAD LIMBICZNY
-
UKŁAD LIMBICZNY
/UKŁAD BRZEŻNY, UKŁAD RĄBKOWY/ ang. limbic system łac. limbus ‘brzeg, krawędź, granica’; fr. limbique ‘obręcz’ Umowne określenie zespołu struktur korowych i podkorowych mózgu, umiejscowionych między korą nową, pniem mózgu i podwzgórzem, związanych z...
-
UKŁAD BRZEŻNY
zob. UKŁAD LIMBICZNY
-
UDŹWIĘCZNIENIE MIĘDZYWYRAZOWE OGÓLNOPOLSKIE
Wygłos absolutny w języku polskim jest zawsze bezdźwięczny. Zasada ta dotyczy wymowy wyrazów zakończonych na spółgłoskę właściwą lub grupę spółgłoskową złożoną ze spółgłosek właściwych, np.: obraz [obras], radź [rać], bryzg [brysk]. Dźwięczność przed...
-
UDZIAŁ WIĄZADEŁ GŁOSOWYCH PRZY ARTYKULACJI GŁOSKI
zob. SONANTYCZNOŚĆ
-
UBEZDŹWIĘCZNIENIE
/DESONORYZACJA/ ang. devoicing Proces fonetyczny polegający na utracie dźwięczności przez głoskę dźwięczną pod wpływem sąsiedztwa fonetycznego głosek bezdźwięcznych lub pauzy. Do ubezdźwięcznienia może dojść w nagłosie lub śródgłosie wyrazu, pod...
-
UBEZDŹWIĘCZNIANIE
zob. MOWA BEZDŹWIĘCZNA
-
TYPY JĄKANIA
/RODZAJE JĄKANIA, KLASYFIKACJA JĄKANIA/ Wyróżnienie typów jąkania jest kwestią otwartą w balbutologii i balbutologopedii. Głównym problemem jest ustalenie jasnych kryteriów podziału. Można wskazać trzy podstawowe kryteria: fizjologiczne, lingwistyczne,...
-
TYŁOZGRYZ
ang.: distocclusion Grupa wad zgryzu polegających na cofnięciu żuchwy w stosunku do szczęki. Zob. także: WADY DOTYLNE Literatura: Zarys współczesnej ortodoncji. Podręcznik dla studentów i lekarzy dentystów , red. I. Karłowska, Warszawa 2009.
-
TYFLOPEDAGOGIKA
ang. typhlopedagogy , niem. der Blindenpädagogik grec. typhlos ‘ niewidomy ’ Dział pedagogiki specjalnej zajmujący się wychowaniem, edukacją, terapią i rehabilitacją osób niewidomych i niedowidzących w placówkach oświatowych (w tym integracyjnych) oraz...
-
TYFLOPEDAGOG
ang. typhlopedagog grec. typhlos ‘ niewidomy ’ Pedagog specjalny pracujący z osobami niewidomymi i niedowidzącymi. W cyklu kształcenia zdobywa wiedzę o prawidłowościach rozwoju oraz zachowania się dzieci niewidomych i słabo widzących oraz o ich...
-
TWARDOPODNIEBIENNY
zob. PALATALNY
-
TRZY SZEREGI
We współczesnej polszczyźnie kulturalnej występują trzy szeregi głosek: [s, z, c, ] – szereg zębowy (syczący), odziedziczony z praindoeuropejskiego, [š, ž, č, ] – szereg dziąsłowy (szumiący), odziedziczony z prasłowiańskiego, [ś, ź, ć, ] – szereg...
-
TRZECIAK
zob. MIGDAŁEK GARDŁOWY
-
TRUDNOŚCI SEMANTYCZNO-PRAGMATYCZNE
zob. ZABURZENIE SEMANTYCZNO-PRAGMATYCZNE
-
TRÓJKĄT SAMOGŁOSKOWY
/TRÓJKĄT BENNIEGO/ ang. vowel triangle Schemat przedstawiający system wokaliczny danego języka z uwzględnieniem kryteriów artykulacyjnej klasyfikacji samogłosek. Jego twórcą dla języka polskiego był wybitny językoznawca, fonetyk Tytus Benni (trójkąt...
-
TRÓJKĄT BENNIEGO
zob. TRÓJKĄT SAMOGŁOSKOWY
-
TRISOMIA CHROMOSOMU 18
zob. ZESPÓŁ EDWARDSA
-
TRISOMIA 21
zob. ZESPÓŁ DOWNA
-
TRANSLITERACJA
Odwzorowanie tekstu napisanego w jednym alfabecie za pomocą liter innego alfabetu na podstawie ściśle ustalonych reguł odpowiedniości między literami, pozwalającymi przeprowadzić transliterację mechanicznie (bez znajomości języka tekstu...
-
TRANSKOROWA ECHOLALICZNA AFAZJA CZUCIOWA
zob. AFAZJA TRANSKOROWA CZUCIOWA
-
TRANSKOROWA AFAZJA MIESZANA
zob. AFAZJA CAŁKOWITA
-
TOROWANIE SEMANTYCZNE
zob. POPRZEDZANIE SEMANTYCZNE
-
TORBIEL KRTANI
/LARYNGOCELE, TORBIEL KIESZONKI KRTANIOWEJ/ ang. laryngeal cyst / laryngocele /, niem. Zyste am Kehlkopf / Laryngozele /, fr. cystes du larynx / laryngocèle /, ros. киста гортани / ларингоцеле / ang. laryngocele (z łac. larynx ‘krtań’, -cele ‘guz,...
-
TORBIEL KIESZONKI KRTANIOWEJ
zob. TORBIEL KRTANI
-
TONUS
/NAPIĘCIE MIĘŚNIOWE/ W neurologii – napięcie mięśniowe; w logopedii – rozpatrywany bardzo często w kontekście typów jąkania. Tonus to charakterystyczny dla jąkającego się wzrost napięcia mięśniowego, znajdujący się między eutonią (optymalnym napięciem...
-
TON PROSTY
Zob. TON CZYSTY
-
TON PODSTAWOWY
/CZĘSTOTLIWOŚĆ PODSTAWOWA GŁOSU, FORMANT ZEROWY/ ang. fundamental frequency Składowa częstotliwość tonu krtaniowego, dźwięku złożonego, powstającego w krtani, odpowiadająca bezpośrednio częstotliwości drgań fałdów głosowych. W akustyce bywa określana...
-
TON KRTANIOWY
ang. glottal tone Dźwięk złożony powstający w krtani, wytwarzany przez drgające fałdy głosowe, o przebiegu zbliżonym do regularnego wielotonu harmonicznego. Składa się z tonu podstawowego o częstotliwości drgań bezpośrednich fałdów głosowych oraz tonów...
-
TON CZYSTY
/TON PROSTY, PRZEBIEG PROSTY/ ang . pure tone Dźwięk składający się z jednej, izolowanej, ściśle określonej częstotliwości. Na oscylogramie przebiegi proste zawsze przyjmują kształt sinusoidy, a na widmie pojawia się jeden prążek w miejscu dokładnie...
-
TETYZM
ang. tetism , niem. Tetismus , ros. тетизм Termin oparty na wrażeniu akustycznym – w wypowiedzi słychać przewagę głoski [t]. Zaburzenie artykulacji charakteryzujące się znacznym uproszczeniem systemu konsonantycznego. W wypowiedzi przeważają głoski,...
-
TESTY DO BADANIA AFAZJI
/TESTY DIAGNOZY AFAZJI/ ang. diagnostic aphasia examination ang. test ‘próba, sprawdzian’; łac. testum ‘naczynie gliniane, pokrywka’; grec. p h á sis ‘wypowiedź’ ; łac. phasia ‘mowa’; grec. a- ‘brak’; łac. aphasia ‘niemota’ Testy do badania afazji...
-
TESTY DIAGNOZY AFAZJI
zob. TESTY DO BADANIA AFAZJI
-
TERMINOLOGIA
/SŁOWNICTWO FACHOWE/ ang. terminology , niem. Terminologie , fr. terminologie Ogół terminów przyjętych w obrębie konkretnej dziedziny wiedzy lub działalności ludzkiej. Terminologia jest częścią słownictwa w znacznym stopniu ustalaną arbitralnie,...
-
TERMIN
ang. scientific term , niem. Fachwort , fr. terme scientifiqe Elementarna jednostka stylu naukowego (rzeczownik, nominalna grupa wyrazowa), używana w określonej dziedzinie wiedzy lub działalności ludzkiej w odniesieniu do obiektów specyficznych...
-
TERATOGEN
grec. teratos ‘potwór’ Czynnik zewnętrzny mogący spowodować trwałe zaburzenie struktury lub funkcji organizmu, jeśli narażenie na jego działanie wystąpi w okresie życia płodowego. Jednym z pierwszych preparatów, któremu udowodniono działanie...
-
TERAPIA SZTUKĄ
zob. ARTTERAPIA
-
TERAPIA POŚREDNIA W OTĘPIENIU ALZHEIMEROWSKIM
ang. indirect theraphy ( in Alzheimer’s dementia ) Jest prowadzona w kontakcie z osobami z najbliższego otoczenia pacjenta (rodziną, stałymi opiekunami, personelem domu dziennego pobytu itp.). Jej celem jest usprawnianie funkcjonowania osoby chorej...
-
TERAPIA PEDAGOGICZNA
/REEDUKACJA/ ang. pedagogic therapy ; ros. педагогическая терапия Całokształt oddziaływań pedagogicznych stosowanych w odniesieniu do dzieci mających trudności w uczeniu się. Mają one charakter oddziaływań korekcyjno-kompensacyjnych, ukierunkowanych z...
-
TERAPIA LOGOPEDYCZNA
/LOGOTERAPIA, POSTĘPOWANIE LOGOPEDYCZNE, LOGOPEDYCZNE POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE, LOGOPEDYCZNE POSTĘPOWANIE NAPRAWCZE/ ang. speech therapy Całość specyficznych, zamierzonych oddziaływań naprawczych, ukierunkowanych na usunięcie patologicznych zjawisk...
-
TERAPIA GŁOSU
ang. voice therapy grec. therapeiá ‘leczenie’ Działania zmierzające do usunięcia zaburzeń głosu, ukierunkowane przez wyniki badań diagnostycznych. Logopedyczna diagnoza i terapia osób z zaburzeniami głosu prowadzone są równolegle z leczeniem...
-
TERAPIA BEZPOŚREDNIA W OTĘPIENIU ALZHEIMEROWSKIM
ang. direct theraphy ( in Alzheimer’s dementia ) Jest prowadzona w relacji logopeda–pacjent, w formie indywidualnej lub grupowej (z udziałem pacjentów o podobnych problemach w zakresie komunikacji, w grupie kilkuosobowej). Ma dwa zasadnicze cele: 1)...
-
TERAPIA BEHAWIORALNA
ang. behavioural therapy , niem. Verhaltenstherapie , fr. thérapie comportementale , ros. поведенческая терапия ang. behaviour ‘zachowanie się’ Kierunek psychologii eksperymentalnej, który formował się na początku ubiegłego wieku i zakładał, rozwój...
-
TEMPO MÓWIENIA
/SZYBKOŚĆ MÓWIENIA, TEMPO MOWY/ ang. speed of utterance, tempo of speech; niem. Sprechtempo; fr. tempo; ros. темп речи, движение речи; wł. tempo z łac. tempus – czas Szybkość wymawiania elementów mowy: głosek, sylab, wyrazów. Może być mierzona liczbą...
-
TEMPO MOWY
zob. TEMPO MÓWIENIA
-
TELEWIZJA
ang. t elevision, TV Środek komunikacji masowej służący do bezprzewodowego przekazywania zarejestrowanego przez kamerę dźwięku i obrazu (audycji, filmów, muzyki itp.) przetworzonego przez urządzenie nazywane nadajnikiem na falę elektromagnetyczną (o...
-
TELEPROMPTER
/PROMPTER, AUTOCUE/ ang. teleprompter Urządzenie służące do wyświetlania wcześniej przygotowanego tekstu czytanego przed stojącą kamerą. Ekran telepromptera wyświetlający tekst montowany jest poziomo przed kamerą, a wyświetlany przez niego tekst odbija...
-
TECHNIKA ZNIKAJĄCYCH SYGNAŁÓW
zob. METODA ZANIKAJĄCYCH PODPOWIEDZI
-
TAKT
ang. time łac. tactus ‘dotyk’ Jednostka akcentowa odpowiadająca wyrazowi lub grupie wyrazów scalonych jednym akcentem głównym. Termin nawiązuje do muzycznej definicji taktu rozumianego jako jednostki, w obrębie której realizuje się schemat metryczny,...
-
TAJNY JĘZYK DZIECI
Specyficzny socjolekt, w którym ujawnia się twórcze podejście dzieci do systemu językowego, wymagające jednak od nich dobrego wyczucia językowego. Język ten zaliczany jest do tajnych, kryptozabawowych socjolektów o prymarnej funkcji ekspresywnej....
-
TACHYPHEMIA
zob. TACHYLALIA
-
TACHYPH(R)ASIA
zob. TACHYLALIA
-
TACHYLALIA
/TACHYPH(R)ASIA, TACHYPHEMIA, PRZYSPIESZENIE MOWY, PRZYSPIESZENIE TEMPA MÓWIENIA, MOWA NADMIERNIE SZYBKA, NADMIERNIE PRZYSPIESZONA MOWA, ANORMALNIE SZYBKA MOWA/ ang. tachylalia , niem. Tachylalie , fr. tachylalie , ros. тахилалия ( баттаризм , полтерн...
-
TACHYFRAZJA
zob. BATARYZM
-
TABU JĘZYKOWE
Tabu językowe jest związane z konkretną kulturą. Wyraz tabu zapożyczony jest z języka polinezyjskiego za pośrednictwem języka angielskiego. W każdej społeczności mamy do czynienia z czynnościami i przedmiotami, których wykonywanie i dotykanie przez...
-
ŚWIADOMOŚĆ METALINGWISTYCZNA
zob. ŚWIADOMOŚĆ METAJĘZYKOWA
-
ŚWIADOMOŚĆ METAJĘZYKOWA
/ŚWIADOMOŚĆ METALINGWISTYCZNA/ ang . metalinguistic awareness, ros. метаязыковое сознание gr. meta ‘poza’, ‘ponad’ Pojęcie szeroko stosowane na gruncie psycholingwistyki. W znaczeniu językoznawczym wiąże się bezpośrednio z terminem „metajęzyk”,...
