-
TRISOMIA CHROMOSOMU 18
zob. ZESPÓŁ EDWARDSA
-
TRISOMIA 21
zob. ZESPÓŁ DOWNA
-
TRANSLITERACJA
Odwzorowanie tekstu napisanego w jednym alfabecie za pomocą liter innego alfabetu na podstawie ściśle ustalonych reguł odpowiedniości między literami, pozwalającymi przeprowadzić transliterację mechanicznie (bez znajomości języka tekstu...
-
TRANSKOROWA ECHOLALICZNA AFAZJA CZUCIOWA
zob. AFAZJA TRANSKOROWA CZUCIOWA
-
TRANSKOROWA AFAZJA MIESZANA
zob. AFAZJA CAŁKOWITA
-
TOROWANIE SEMANTYCZNE
zob. POPRZEDZANIE SEMANTYCZNE
-
TORBIEL KRTANI
/LARYNGOCELE, TORBIEL KIESZONKI KRTANIOWEJ/ ang. laryngeal cyst / laryngocele /, niem. Zyste am Kehlkopf / Laryngozele /, fr. cystes du larynx / laryngocèle /, ros. киста гортани / ларингоцеле / ang. laryngocele (z łac. larynx ‘krtań’, -cele ‘guz,...
-
TORBIEL KIESZONKI KRTANIOWEJ
zob. TORBIEL KRTANI
-
TONUS
/NAPIĘCIE MIĘŚNIOWE/ W neurologii – napięcie mięśniowe; w logopedii – rozpatrywany bardzo często w kontekście typów jąkania. Tonus to charakterystyczny dla jąkającego się wzrost napięcia mięśniowego, znajdujący się między eutonią (optymalnym napięciem...
-
TON PROSTY
Zob. TON CZYSTY
-
TON PODSTAWOWY
/CZĘSTOTLIWOŚĆ PODSTAWOWA GŁOSU, FORMANT ZEROWY/ ang. fundamental frequency Składowa częstotliwość tonu krtaniowego, dźwięku złożonego, powstającego w krtani, odpowiadająca bezpośrednio częstotliwości drgań fałdów głosowych. W akustyce bywa określana...
-
TON KRTANIOWY
ang. glottal tone Dźwięk złożony powstający w krtani, wytwarzany przez drgające fałdy głosowe, o przebiegu zbliżonym do regularnego wielotonu harmonicznego. Składa się z tonu podstawowego o częstotliwości drgań bezpośrednich fałdów głosowych oraz tonów...
-
TON CZYSTY
/TON PROSTY, PRZEBIEG PROSTY/ ang . pure tone Dźwięk składający się z jednej, izolowanej, ściśle określonej częstotliwości. Na oscylogramie przebiegi proste zawsze przyjmują kształt sinusoidy, a na widmie pojawia się jeden prążek w miejscu dokładnie...
-
TETYZM
ang. tetism , niem. Tetismus , ros. тетизм Termin oparty na wrażeniu akustycznym – w wypowiedzi słychać przewagę głoski [t]. Zaburzenie artykulacji charakteryzujące się znacznym uproszczeniem systemu konsonantycznego. W wypowiedzi przeważają głoski,...
-
TESTY DO BADANIA AFAZJI
/TESTY DIAGNOZY AFAZJI/ ang. diagnostic aphasia examination ang. test ‘próba, sprawdzian’; łac. testum ‘naczynie gliniane, pokrywka’; grec. p h á sis ‘wypowiedź’ ; łac. phasia ‘mowa’; grec. a- ‘brak’; łac. aphasia ‘niemota’ Testy do badania afazji...
-
TESTY DIAGNOZY AFAZJI
zob. TESTY DO BADANIA AFAZJI
-
TERMINOLOGIA
/SŁOWNICTWO FACHOWE/ ang. terminology , niem. Terminologie , fr. terminologie Ogół terminów przyjętych w obrębie konkretnej dziedziny wiedzy lub działalności ludzkiej. Terminologia jest częścią słownictwa w znacznym stopniu ustalaną arbitralnie,...
-
TERMIN
ang. scientific term , niem. Fachwort , fr. terme scientifiqe Elementarna jednostka stylu naukowego (rzeczownik, nominalna grupa wyrazowa), używana w określonej dziedzinie wiedzy lub działalności ludzkiej w odniesieniu do obiektów specyficznych...
-
TERATOGEN
grec. teratos ‘potwór’ Czynnik zewnętrzny mogący spowodować trwałe zaburzenie struktury lub funkcji organizmu, jeśli narażenie na jego działanie wystąpi w okresie życia płodowego. Jednym z pierwszych preparatów, któremu udowodniono działanie...
-
TERAPIA SZTUKĄ
zob. ARTTERAPIA
-
TERAPIA POŚREDNIA W OTĘPIENIU ALZHEIMEROWSKIM
ang. indirect theraphy ( in Alzheimer’s dementia ) Jest prowadzona w kontakcie z osobami z najbliższego otoczenia pacjenta (rodziną, stałymi opiekunami, personelem domu dziennego pobytu itp.). Jej celem jest usprawnianie funkcjonowania osoby chorej...
-
TERAPIA PEDAGOGICZNA
/REEDUKACJA/ ang. pedagogic therapy ; ros. педагогическая терапия Całokształt oddziaływań pedagogicznych stosowanych w odniesieniu do dzieci mających trudności w uczeniu się. Mają one charakter oddziaływań korekcyjno-kompensacyjnych, ukierunkowanych z...
-
TERAPIA LOGOPEDYCZNA
/LOGOTERAPIA, POSTĘPOWANIE LOGOPEDYCZNE, LOGOPEDYCZNE POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE, LOGOPEDYCZNE POSTĘPOWANIE NAPRAWCZE/ ang. speech therapy Całość specyficznych, zamierzonych oddziaływań naprawczych, ukierunkowanych na usunięcie patologicznych zjawisk...
-
TERAPIA GŁOSU
ang. voice therapy grec. therapeiá ‘leczenie’ Działania zmierzające do usunięcia zaburzeń głosu, ukierunkowane przez wyniki badań diagnostycznych. Logopedyczna diagnoza i terapia osób z zaburzeniami głosu prowadzone są równolegle z leczeniem...
-
TERAPIA BEZPOŚREDNIA W OTĘPIENIU ALZHEIMEROWSKIM
ang. direct theraphy ( in Alzheimer’s dementia ) Jest prowadzona w relacji logopeda–pacjent, w formie indywidualnej lub grupowej (z udziałem pacjentów o podobnych problemach w zakresie komunikacji, w grupie kilkuosobowej). Ma dwa zasadnicze cele: 1)...
-
TERAPIA BEHAWIORALNA
ang. behavioural therapy , niem. Verhaltenstherapie , fr. thérapie comportementale , ros. поведенческая терапия ang. behaviour ‘zachowanie się’ Kierunek psychologii eksperymentalnej, który formował się na początku ubiegłego wieku i zakładał, rozwój...
-
TEMPO MÓWIENIA
/SZYBKOŚĆ MÓWIENIA, TEMPO MOWY/ ang. speed of utterance, tempo of speech; niem. Sprechtempo; fr. tempo; ros. темп речи, движение речи; wł. tempo z łac. tempus – czas Szybkość wymawiania elementów mowy: głosek, sylab, wyrazów. Może być mierzona liczbą...
-
TEMPO MOWY
zob. TEMPO MÓWIENIA
-
TELEWIZJA
ang. t elevision, TV Środek komunikacji masowej służący do bezprzewodowego przekazywania zarejestrowanego przez kamerę dźwięku i obrazu (audycji, filmów, muzyki itp.) przetworzonego przez urządzenie nazywane nadajnikiem na falę elektromagnetyczną (o...
-
TELEPROMPTER
/PROMPTER, AUTOCUE/ ang. teleprompter Urządzenie służące do wyświetlania wcześniej przygotowanego tekstu czytanego przed stojącą kamerą. Ekran telepromptera wyświetlający tekst montowany jest poziomo przed kamerą, a wyświetlany przez niego tekst odbija...
-
TECHNIKA ZNIKAJĄCYCH SYGNAŁÓW
zob. METODA ZANIKAJĄCYCH PODPOWIEDZI
-
TAKT
ang. time łac. tactus ‘dotyk’ Jednostka akcentowa odpowiadająca wyrazowi lub grupie wyrazów scalonych jednym akcentem głównym. Termin nawiązuje do muzycznej definicji taktu rozumianego jako jednostki, w obrębie której realizuje się schemat metryczny,...
-
TAJNY JĘZYK DZIECI
Specyficzny socjolekt, w którym ujawnia się twórcze podejście dzieci do systemu językowego, wymagające jednak od nich dobrego wyczucia językowego. Język ten zaliczany jest do tajnych, kryptozabawowych socjolektów o prymarnej funkcji ekspresywnej....
-
TACHYPHEMIA
zob. TACHYLALIA
-
TACHYPH(R)ASIA
zob. TACHYLALIA
-
TACHYLALIA
/TACHYPH(R)ASIA, TACHYPHEMIA, PRZYSPIESZENIE MOWY, PRZYSPIESZENIE TEMPA MÓWIENIA, MOWA NADMIERNIE SZYBKA, NADMIERNIE PRZYSPIESZONA MOWA, ANORMALNIE SZYBKA MOWA/ ang. tachylalia , niem. Tachylalie , fr. tachylalie , ros. тахилалия ( баттаризм , полтерн...
-
TACHYFRAZJA
zob. BATARYZM
-
TABU JĘZYKOWE
Tabu językowe jest związane z konkretną kulturą. Wyraz tabu zapożyczony jest z języka polinezyjskiego za pośrednictwem języka angielskiego. W każdej społeczności mamy do czynienia z czynnościami i przedmiotami, których wykonywanie i dotykanie przez...
-
ŚWIADOMOŚĆ METALINGWISTYCZNA
zob. ŚWIADOMOŚĆ METAJĘZYKOWA
-
ŚWIADOMOŚĆ METAJĘZYKOWA
/ŚWIADOMOŚĆ METALINGWISTYCZNA/ ang . metalinguistic awareness, ros. метаязыковое сознание gr. meta ‘poza’, ‘ponad’ Pojęcie szeroko stosowane na gruncie psycholingwistyki. W znaczeniu językoznawczym wiąże się bezpośrednio z terminem „metajęzyk”,...
-
ŚWIADOMOŚĆ JĘZYKOWA DZIECKA
/DZIECIĘCA ŚWIADOMOŚĆ JĘZYKOWA, DZIECIĘCA ŚWIADOMOŚĆ JĘZYKA/ ang. linguistic awareness, language awareness , niem. Sprachbewusstein, ros. языковоe сознание Pojęcie rozumiane wieloznacznie. Temat licznych dyskusji toczących się na gruncie różnych...
-
ŚWIADOMOŚĆ JĘZYKOWA
ang. linguistic awareness łac. lingua ‘język’; st.-germ. war / wer ‘czuwać, pilnować się’ Poczucie społecznych norm językowych umożliwiające wybór środków językowych ze względu na określone cele komunikacyjne oraz formułowanie sądów na temat języka i...
-
ŚWIADOMOŚĆ FONOLOGICZNA
ang. phonological awareness Świadomość fonologiczna jest definiowana jako: rodzaj świadomości metajęzykowej – procesu metapoznawczego (refleksja percepcyjna dotycząca poziomu fonologicznego języka), podtyp świadomości językowej (zdolności do...
-
ŚRÓDGŁOS
Niepoczątkowa i niekońcowa część złożonego fonologicznie elementu językowego, np. wyrazu. Literatura: L. Dukiewicz, I. Sawicka: Fonetyka i fonologia , Kraków 1995.
-
ŚRODKOWOJĘZYKOWY
zob. PALATALNY
-
ŚRODKI RETORYCZNE
grec. rhetorike ‘sztuka przekonywania, wymowy’ Stosowane w ramach elokucji – działu retoryki zajmującego się celowym i odpowiednim do myśli użyciem słów. Służą także argumentacji, zwiększając funkcjonalność tekstu. Można je podzielić na tropy i figury...
-
SZYBKOŚĆ MÓWIENIA
zob. TEMPO MÓWIENIA
-
SZTUKA ŻYWEGO SŁOWA
/KULTURA ŻYWEGO SŁOWA/ Stanowi element kultury języka. Dotyczy języka mówionego: sprawności technicznej mówcy, kwestii estetyki wygłaszanego tekstu oraz umiejętności klarownego i sugestywnego przekazu treści. Na sztukę żywego słowa składa się również...
-
SZIAKANIE
zob. JABŁONKOWANIE
-
SYSTEM KLASYFIKACJI FUNKCJI MOTORYKI DUŻEJ
ang. Gross Motor Function Classification System – GMFCS Wystandaryzowana skala służąca klasyfikowaniu stopnia niepełnosprawności ruchowej u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Jest to test bazujący na ocenie ruchu, który inicjuje samo dziecko, ze...
-
SYSTEM JĘZYKOWY
/STRUKTURA JĘZYKA/ ang. language system , niem. Sprachsystem , fr. syst é me de langage , ros. языковая система grec. systema ‘zorganizowana całość’; język-owy Pojęcie języka przedstawianego jako zorganizowana całość. W takim ujęciu język nie jest...
-
SYNTAKTYKA
zob. SKŁADNIA
-
SYNTAKTYCZNE SŁOWO
zob. LEMMA
-
SYNAPTOGENEZA
ang. synaptogenesis P roces tworzenia się sieci neuronalnej. Układ nerwowy człowieka tworzy się i doskonali począwszy od 3 tygodnia życia płodowego. W jego rozwoju wyróżnia się następujące etapy: 1. tworzenie się prekursorów komórek nerwowych i...
-
SYMBOLE PROZODYCZNE
zob. SUPRASEGMENTALNE SYMBOLE
-
SYMBOLE BLISSA
ang. Blissymbols or Blissymbolics Nazwa systemu alternatywnego porozumiewania się, w którym słowa przedstawione są w postaci rysunku. Zamiarem twórcy było zbudowanie systemu graficznego, który mógłby być stosowany przez uczestników międzynarodowych...
-
SYGMATYZM ŚWISZCZĄCY
zob. SEPLENIENIE ŚWISZCZĄCE
-
SYGMATYZM NOSOWY
zob. SEPLENIENIE NOSOWE
-
SYGMATYZM LATERALNY
zob. SEPLENIENIE BOCZNE
-
SYGMATYZM LARYNGALNY
zob. SEPLENIENIE KRTANIOWE
-
SYGMATYZM LABIODENTALNY
zob. SEPLENIENIE WARGOWO-ZĘBOWE
-
SYGMATYZM INTERDENTALNY
zob. SEPLENIENIE MIĘDZYZĘBOWE
-
SYGMATYZM ADDENTALNY
zob. SEPLENIENIE PRZYZĘBOWE
-
SYGMATYZM
zob. SEPLENIENIE
-
SURDOPEDAGOGIKA
ang. surdopedagogy /deaf education/ , niem. Gehörlosenpädagogik, ros. cурдопедагогика łac. surdus ‘głuchy’ + gr. paideia ‘wychowanie, kształcenie’ (z gr. pais ‘dziecko, chłopiec’, gr. ago ‘prowadzę’) Subdyscyplina pedagogiki. Dział pedagogiki...
-
SURDOPEDAGOG
ang. surdo-pedagogue /teacher of the deaf/ , ros. сурдопедагог łac. surdus ‘głuchy’, gr. paidagogos ‘prowadzący dziecko’ (z gr. pais ‘chłopiec, dziecko’, ago ‘prowadzić’) Specjalista posiadający wykształcenie w zakresie surdopedagogiki. Pedagog...
-
SUPRASEGMENTALNY FONEM
zob. FONEM SUPRASEGMENTALNY
-
SUPRASEGMENTALNY
/PROZODYCZNY/ ang. suprasegmental łac. supra ‘nad’ + pol. segmentalny Termin odnosi się do prozodii mowy, której jednostki realizują się w obrębie ciągów jednostek segmentalnych – pojedynczej sylaby lub grupy sylab. Relewantnymi cechami jednostek...
-
SUPRASEGMENTALNE SYMBOLE
/SYMBOLE PROZODYCZNE/ ang. suprasegmental symbols łac. supra ‘nad’ + pol. segmentalny Symbole służące charakterystyce w piśmie zjawisk prozodycznych. W międzynarodowym alfabecie fonetycznym IPA (The International Phonetic Alphabet) wyróżnia się...
-
SUBSTYTUCJA
/zastępowanie/ ang. substitution , niem. Substitution, Ersetzung, fr. substitution, ros. замена łac. substitutio ‘podstawienie’ Substytucja to zjawisko lingwistyczne, fonetyczne, polegające na zastępowaniu segmentu (głoski, sylaby, wyrazu) w wypowiedzi...
-
STYL
Sposób ukształtowania wypowiedzi polegający na określonym wyborze, interpretacji i konstrukcji materiału językowego ze względu na cel przyświecający mówiącemu czy piszącemu. Wybór ten zależy od wielu czynników obiektywnych i subiektywnych. W...
-
STRUNY GŁOSOWE
zob. FAŁDY GŁOSOWE
-
STRUKTURALIZM
ang. structuralism , niem. Strukturalismus , fr. structuralisme , ros. структурализм z fr. structuralisme lub z ang. structuralism (od łac. structura ‘budowa’) Główny kierunek w językoznawstwie XX wieku. Zakłada opis języka jako struktury złożonej ze...
-
STRUKTURA POWIERZCHNIOWA
ang. surface structure , niem. Oberfl ä chenstruktur , fr. structure de surface , ros. поверхностная структура kalka ang. surface structure ; łac. structura ‘budowa’; powierzchni-owy W teorii gramatyki generatywnej to, co składa się na zewnętrzną...
-
STRUKTURA JĘZYKA
zob. SYSTEM JĘZYKOWY
-
STRUKTURA GŁĘBOKA
ang. deep structure , niem. Tiefenstruktur , fr. structure pofonde , ros. глубинная структура na wzór ang. deep structure ; łac. structura ‘budowa’; psł. glǫbok ъ ‘głęboki’ W gramatyce generatywnej sens zdania, czyli znaczeniowy odpowiednik ciągu...
-
STEREOTYPIE RUCHOWE
grec. stereotypos , stereos ‘stężały, twardy’ Zgodnie z ICD-10 są to celowe, powtarzające się, stereotypowe, niefunkcjonalne (i często rytmiczne) ruchy. W klasyfikacji tej podkreśla się, że nie tworzą one obrazu żadnego ze znanych zaburzeń psychicznych...
-
SPRAWNOŚCI GRAFOMOTORYCZNE
ang. graphomotor skills grec. gràphein ‘pisać, rysować’; łac. motor ‘ten, kto porusza’ Odnoszą się do pisania/kreślenia znaków graficznych, a stanowią o nich zasadniczo: sprawność manualna, percepcja wzrokowa oraz koordynacja wzrokowo-ruchowa. Są...
-
SPÓŁGŁOSKI ZWARTO-TRĄCE
zob. SPÓŁGŁOSKI ZWARTO-SZCZELINOWE
-
SPÓŁGŁOSKI ZWARTO-SZCZELINOWE
/SPÓŁGŁOSKI ZWARTO-TRĄCE, AFRYKATY/ ang. affricate Złożone (wielosegmentalne, polisegmentalne) spółgłoski podstawowe składające się z elementu zwarcia w obrębie jamy ustnej, po uwolnieniu którego powstaje szczelina między artykulatorami tworzącymi...
-
SPÓŁGŁOSKI ZWARTE
zob. SPÓŁGŁOSKI ZWARTO-WYBUCHOWE
-
SPÓŁGŁOSKI Z REZONANSEM NOSOWYM
zob. SPÓŁGŁOSKI NOSOWE
-
SPÓŁGŁOSKI WIBRACYJNE
zob. SPÓŁGŁOSKI DRŻĄCE
-
SPÓŁGŁOSKI WARGOWO-ZĘBOWE
zob. SPÓLGŁOSKI LABIALNE
-
SPÓŁGŁOSKI WARGOWE
zob. SPÓLGŁOSKI LABIALNE
-
SPÓŁGŁOSKI UDERZENIOWE
/SPÓŁGŁOSKI JEDNOUDERZENIOWE/ ang. tap or flap consonants Określane są, z uwagi na brak odpowiedników terminologicznych w języku polskim, zgodnie z angielskim nazewnictwem jako tap i flap . Ze względu na iloczas zaliczane są do dźwięków chwilowych,...
-
SPÓŁGŁOSKI TRĄCE
zob. SPÓŁGŁOSKI SZCZELINOWE
-
SPÓŁGŁOSKI SZCZELINOWE
/SPÓŁGŁOSKI FRYKATYWNE, SPÓŁGŁOSKI TRĄCE, SPIRANTY/ Głoski właściwe (obstruenty), w trakcie artykulacji których powietrze napotyka na przeszkodę w postaci szczeliny między narządami mowy, w wyniku czego następuje tarcie powietrza. Tworzeniu szczeliny...
-
SPÓŁGŁOSKI PLOZYWNE
zob. SPÓŁGŁOSKI ZWARTO-WYBUCHOWE
-
SPÓŁGŁOSKI NOSOWE
/SPÓŁGŁOSKI Z REZONANSEM NOSOWYM/ ang. nasal consonants Spółgłoski półotwarte, których wymowa polega na tym, że następuje zwarcie w różnych miejscach jamy ustnej lub pomiędzy nią a jamą gardłową i strumień powietrza przedostaje się na zewnątrz przez...
-
SPÓŁGŁOSKI LARYNGALNE
/SPÓŁGŁOSKI KRTANIOWE, SPÓŁGŁOSKI GLOTTALNE/ ang. laryngeal consonants , glottal consonants W przypadku głosek laryngalnych (łac. larynx ‘krtań’) głównym narządem artykulacji jest krtań i znajdujące się w niej fałdy głosowe, dlatego określa się je...
-
SPÓŁGŁOSKI LABIODENTALNE
zob. SPÓLGŁOSKI LABIALNE
-
SPÓŁGŁOSKI KRTANIOWE
zob. SPÓŁGŁOSKI LARYNGALNE
-
SPÓŁGŁOSKI JEDNOUDERZENIOWE
zob. SPÓŁGŁOSKI UDERZENIOWE
-
SPÓŁGŁOSKI GLOTTALNE
zob. SPÓŁGŁOSKI LARYNGALNE
-
SPÓŁGŁOSKI FRYKATYWNE
zob. SPÓŁGŁOSKI SZCZELINOWE
-
SPÓŁGŁOSKI EKSPLOZYWNE
zob. SPÓŁGŁOSKI ZWARTO-WYBUCHOWE
-
SPÓŁGŁOSKI DWUWARGOWE
zob. SPÓLGŁOSKI LABIALNE
-
SPÓŁGŁOSKI DRŻĄCE
/SPÓŁGŁOSKI WIBRACYJNE, WIBRANTY/ ang. trill consonant Jedyna grupa głosek realizowanych z wykorzystaniem ponadkrtaniowych drgań narządów artykulacyjnych (języka, języczka lub warg). Wspólną cechą wszystkich tego typu dźwięków, pomimo istniejących...
-
SPÓŁGŁOSKI BILABIALNE
zob. SPÓLGŁOSKI LABIALNE
